Devletten koyun yetiştiricileri için önemli bir destek olmadığundan dolayı, Bulgaristan’da koyun yetiştiriciliği sektöründe son yıllarda ciddi bir düşüş yaşanıyor.
1985 yılında ülkemizde koyun sayısı 11 milyonu bulurken bugün bu sayı bir milyon civarında. Hayvansal üretim alanında ziraat mühendisi Sevdalin Sevov’un Sıedinenie kasabasında bulunan çiftliği, bir kişinin koşullar ne olursa olsun gerçekten istediği zaman hedeflerine ulaştığını gösteriyor.
Koyun çiftliğinde sadece süt koyunu olarak yetiştirilen Fransız Lacaune koyunları yetiştirilmektedir. 2013 yılında kurulan çiftlik, Fransa’dan bir kamyon damızlık hayvan ithalatı ile çalışmaya başlamış.
İki yıl sonra, bir Avrupa programı kapsamında, 6 kamyon daha dişi şişek koyun ek ithal edildi ve şu anda orada yaklaşık 2 000 ‘i anne koyun oılmak üzere, 3 000 hayvan var. Bulgaristan Devlet Standartı BDS’ye göre koyun sütündeki yağ miktarı yüzde 6,5 olmalı, Lacaune koyunlarda bu oran yüzde 7,5’e ulaşıyor, hatta aşıyor.
Ayrıca sütteki yüksek protein seviyesi ile özelliklerinden sadece bir tanesi.
Sevdalin Sevov
“Çok sayıda hayvanın bu kadar yoğun bir şekilde yetiştirildiği durumlarda, bir hastalığın girmesine izin verilirse, tüm önlemlerde zaten geç kalınmış demektir. Çünkü bazı şeyleri sonradan düzeltmek çok zor oluyor. Bu nedenle aşılama, teknolojik sürece uyulması, beslenme, hayvan hastalıklarını önlemek için bakım, bizim için önemlidir” diye belirtiyor Sevdalin Sevov ve Sıedinenie kasabasındaki Fransız cins koyun yetiştirme projesinin başlangıcı, Fransa’daki 6 aylık uzmanlık kursundan geçiyor:
„Buradaki amaç, doğrudan Fransız deneyimiyle tanışmak, Lacaune ırkının yetiştirildiği mümkün olduğunca çok çiftliği ziyaret etmek ve hangi teknolojilerin uygulanacağını görmekti. Ayrıca onların Lacaune üreme dernekleriyle de işbirliği yaptık. Fransa’da bu uzmanlık kursu son derece yararlı oldu. Öğrenecek çok şey vardı, oradaki çiftlikler koyun yetiştiriciliğinde oldukça gelişmiş durumda.“
İlk Lacaune koyun cinsleri Bulgaristan’a 2005 yılında getiriliyor. Fakat bu koyunların geniş çaplı yetiştirilmesi 2013 yılında başlıyor. Hatta Lacaune koyun yetiştiricileri derneği kuruluyor. İlk başta dernek çatısı altında toplam sayısının 2 bini bulduğu 4-5 koyun çiftliği bulunuyor. Şu anda çiftlikler 30’un üzerinde, Lacaune koyun sayısı ise 20 bini aşıyor.
Sevov, Bulgaristan ve güney Fransa’da bu koyunun yetiştirildiği bölgelerini benzer iklim özellikleri nedeniyle türün çok uyumlu olduğunu söylüyor. Ülkemizde eskiden çok iyi süt ırkı koyunların olduğu, ama şu anda ulusal bir stratejinin olmadığından ve geçim kaynağı sağlamasına, istihdam yaratmasına rağmen sektör son derece ihmal edilmiş olduğu için üzülüyor:
„Yaklaşık 40-50 yıl öncesine kadar Lacaune ırkı, Bulgar süt ırkları ile aynı durumdaydı. Lacon ile aynı göstergelere sahip olan en iyi süt cinsi Çernoglava Plevenska koyun cinsinden bahsediyorum. Ancak günümüzde bu koyun cinsinde neredeyse hiç genetik ilerleme yok. Aynı seviyede kaldı – laktasyon başına yaklaşık 100 litre, Lacaune cinsinde ise 350-400 litre laktasyon kaydediliyor.“
Sevov’a göre, ülkemizde hayvan başına uygulanan sübvansiyon uygulaması kısır döngüde, çünkü çiftçilerin hayvancılığın üretken niteliklerini geliştirme arzusunu teşvik etmiyor. Dernek, bu konuda sürekli uyarıyo, ama değişim olmuyor. Sevov, sektörün zor durumuna rağmen, devlet tarafında değişim arzusu varsa, bunun desteklenebileceğine inanıyor:
„Meslektaşlarımla yaptığımız görüşmelerde, ithal ırklara dayalı bir Bulgar süt ırkı koyunu yaratmaya çalışmamız gerektiğini düşünüyorum çünkü onlarca yıllık seleksiyonu kaçırdık ve yetişmek için imkan yok. Bu temelde, çiftçilerimizin ihtiyaçlarını gerçekten karşılayan bir Bulgar süt ırkı koyun yaratabiliriz. Yetiştirici derneklerinde zaten bu yönde başlangıçlar var ama devletten de destek alınmalı, bilim enstitüler devreye girmeli. Yetiştirme dernekleri bunu tek başlarına yapamazlar. Bulgaristan’da koyun yertiştiriciliğini eski haline getirmek için de hedefe yönelik bir politikaya ihtiyaç var.”
Derleyen: Miglena İvanova, Çeviri: Şevkiye Çakır, BNR
