Sadi ÖZDEMİR
Özellikle tekstilcilerin ABD’ye yönelik kota engelini aşmak ve ucuz iş gücünden yararlanmak amacıyla yöneldikleri Bulgaristan, Türk işadamları için önemli bir yatırım ülkesi oldu. Bulgaristan’da bugüne kadar 2 bin 700 Türk şirketi kuruldu. Bunların 1000’i faal kaldı. Bunlardan 100’ü üretim yapıyor. Diğerleri ticari faaliyet gösteriyor.
Türkiye yabancı sermayeyi dörtgözle beklerken, Türkiye’den komşu Bulgaristan’a parasal boyutu çok büyük olmasa da, sayıca çok sayıda yatırımcı akını yaşanıyor. Bulgaristan’a önceleri küçük çaplı ticaret şirketleri giderken, son dönemlerde özellikle tekstil sektöründen ciddi yatırımcılar yönelmeye başladı. Türk tekstilcileri ABD’ye yönelik kota engelini aşmak ve ucuz iş gücünden yararlanmak için Bulgaristan’ı bir anlamda üs gibi kullanma yolunu seçti. Bugüne kadar Bulgaristan’da 2 bin 700’ü bulan Türk şirketi kuruldu. Ancak, bunlardan halen 1000’i tam anlamıyla faaliyet gösteriyor. Yine bu şirketlerden 100’ünün irili ufaklı üretim tesisi bulunuyor.
Önce küçüklerle başlayan Bulgaristan’a yatırım; Işıklar, Süzer, Sudi Özkan, Cıngıllı, Şişecam, Köytür ve nihayet Koç Holding ile zirveye ulaştı. Bulgaristan’a tekstil ve konfeksiyon yatırımı konusunda başvuru sayısı rekor düzeye ulaştı. 5 ayda 500’den fazla Türk firması Bulgaristan’da yatırım ve ticaret için bilgilenmek amacıyla Sofya Ticaret Ateşeliği’ne başvurdu. Türkiye’nin doğrudan ve üçüncü ülkeler üzerinden Bulgaristan’daki yatırımlarının değeri ise 250 milyon dolara ulaştı.
Türk işadamları Bulgaristan’da soda, kağıt, şeker üretimi, makina imalatı, elektronik, turizm, gıda sanayi, yol ve altyapı inşaatları, inşaat malzemesi üretimi ve son 1 yılda da tekstil ve konfeksiyon yatırımlarına hız verdi.
AYDA 100 FİRMA BAŞVURUYOR
Türkiye’nin Sofya Büyükelçiliği Ticaret Ateşesi Ender Öncü, Türk girişimcilerin uzun süre Bulgaristan’ın potansiyellerini fark edemediğini belirterek, ‘‘Türkiye’den sermaye kaçıyor edebiyatı yanlış. Türk sermayesi burada çok cazip yatırım ve ticaret imkanlarını değerlendirmeli’’ dedi. İki ülke arasındaki ticaret hacminin geçen yıl 710 milyon dolara ulaştığını belirten Ender Öncü şöyle konuştu:
‘‘Bu ticaret hacminin 251.5 milyon doları Türkiye’nin bu ülkeye ihracatı, 459.7 milyon doları ise Bulgaristan’ın Türkiye’ye ihracatından oluşuyor. Bulgaristan ile karşılıklı turizm gelişiyor. Ulaşım güzergahı avantajı ve bunun katma değeri ile bavul ticareti de dikkate alınırsa iki ülkenin ticaret hacmi 2 milyar dolara yaklaşıyor. 5 ayda 500 Türk firmasından yeni başvuru oldu. Bunların hepsini cevapladık. Tamamı Küçük ve Orta Boy İşletme niteliğinde. Denizli, Konya, Adana, Kayseri, Bursa her yerden Bulgaristan için başvuru var. Kimi mobilyacı kimi çuvalcı kimisi de yedek parça imalatçısı. Tekstil-konfeksiyon yatırımı için başvuranların sayısı çok fazla. ABD kotaları Bulgaristan’da boş. Made in Bulgaria yazıp ABD’ye ihracat mümkün. Ayrıca AB’ne ihracat da daha kolay.’’
Filibe’de 100’den fazla Türk şirketi var
Türk girişimcilerin Bulgaristan’da en çok tercih ettiği bölgeler arasında Filibe (Plovdiv) bulunuyor. Filibe’de 100’den fazla faal Türk firması var. En büyük Türk yatırımları bu bölgede. Işıklar Holding Bulgaristan’ın tek büyük kağıt fabrikasını bu bölgede kurdu. Fabrikada bin işçi çalışıyor. Kuzey’de Niğbolu’da ise Süzer Holding’in karton fabrikası üretimini sürdürüyor. Filibe’nin içinde Sudi Özkan’ın Prenses Otel’i hizmet veriyor. Bu otel kumarhanesi ile çok sayıda Türk’ü de ağırlıyor. Filibe’de yakın zamanda 600 işçinin çalıştığ bir plastik fabrikası da yine Türkler tarafından açıldı. Bölgede Türklerin derterjan, tuvalet kağıdı, terlik fabrikaları bulunuyor. Filibe Türkiye Konsolosluğu yetkililerinin verdiği bilgiye göre son aylarda bölgede Türkler tarafından çok sayıda küçük konfeksiyon işletmesi açıldı. Türk şirketlerinin büyük bölümü ticaret şirketi niteliğinde bölgede imalathanesi olan Türklerin sayısı ise 20 civarında. Bir zamanlar soydaşların işkence gördüğü Belene’de de yakın zamanda 300 kişi istihdam eden bir Türk imalathanesi açılmış. Filibe’deki birçok Türk imalatçının üretiminin tamamı İngiltere’ye ya da ABD’ye ihraç ediliyor.
500 marka şirket kur 85 marka işçi çalıştır
Bulgaristan’da asgari ücret 85 mark. 1 mark bir Leva’ya eşit. Limited şirket kuruluşu için önce 5 bin mark teminat yatırıyorsunuz. Sonra bu parayı alıp kullanıyorsunuz. Şirketin kuruluşu için harcayacağınız toplam bedel ise sadece 500 mark. Tek şart 10 Bulgaristan vatandaşını istihdam etmek. Şirket tüzel kişiliği gayrimenkul satın alabiliyor, kiralayabiliyor.
Serbest dolaşım vize sorunu başlattı
Bulgaristan vatandaşları 10 Nisan’dan beri Avrupa Birliği içinde serbest dolaşım hakkına sahip. O tarihten sonra Türklerin ülkeye girişleri zorlaştı. Üstelik Shengen vizesi de bu ülkede geçmiyor. Şimdilik farklı bir vize prosedürü uyulanıyor. Türk işadamları bu konuda büyük sıkıntı çekiyor. Bazı işadamları bu durumu ‘‘Bulgaristan artık Türk girişimciye sırtını dönüyor’’ şeklinde yorumluyor. Son olarak Edirne Ticaret Odası Başkanı, Ramstore Satış Müdürü, TGSD Başkan Yardımcısı gibi önemli adamları bile vize almakta zorlandı.
Türkler Bulgaristan’a neden gidiyor
Bulgaristan Avrupa Birliği’ne Türkiye’den çok önce girecek. 10 Nisan’dan itibaren serbest dolaşım hakkını da aldı.
Bulgaristan’da Türk nüfusu ve Bulgaristan hükümetinin yaklaşımı iş yapmayı kolaylaştırıyor.
ABD’ye ihracat çok rahat.Kota sorunu yok.
Bulgaristan’dan Türkiye’ye ihracat da çok cazip. Çünkü üretim maliyetleri çok düşük.
Bulgaristan’da yatırımla ilgili bürokrasi caydırıcı değil.
Kim hangi sektörde faaliyet gösteriyor?
OTELCİLİK: Pomorie Hotel, Trimontsium, Princess Hotel
BANKACILIK: Demirbank, T.C. Ziraat Bankası
GIDA SEKTÖRÜ: Saka Korkmaz, Bolacalar, Tarbes Tarım, Faf Metal
KAĞIT VE AMBALAJ: Sezer Holding, Işıklar Holding
TEKSTİL: Maser, Adil Geray, Mehmet Yeşil
MADENCİLİK: Faf Metal ve Aluminium, Soma Coal
ELEKTRONİK: Aksan Kalıp, Selehattin Dağ
SODA VE CAM: Türkiye şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş.
PERAKENDE: Ramstore
