Gülten RAYİMOĞLU

30 Ocak 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın bir parçası olan Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi, 1930 yılında tamamlanmıştır. Bu anlaşma, her iki ülke arasındaki etnik grupların zorunlu göçü ile sonuçlanmış, tarihin en büyük nüfus hareketlerinden biri olarak kabul edilmiştir.

Nüfus Mübadelesinin Temel Amacı
Bu mübadele, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde yaşanan Balkan Savaşları ve Kurtuluş Savaşı sırasında iki halk arasında yaşanan gerginlikleri ve çatışmaları sona erdirmeyi hedeflemiştir. İki ülkenin farklı dinlere ve etnik kökenlere sahip nüfuslarını ayırarak, ulusal homojenlik sağlanmak istenmiştir.
—
Anlaşmanın Detayları
1. Kapsam:
Türkiye’deki Rum Ortodokslar ile Yunanistan’daki Müslümanlar karşılıklı olarak yer değiştirmiştir.
İstanbul’daki Rumlar ve Batı Trakya’daki Müslümanlar bu mübadeleden muaf tutulmuştur.
2. Zorunlu Göç:
Mübadele zorunlu olup, göç edenlerin isteği dikkate alınmamıştır.
Türkiye’den yaklaşık 1,2 milyon Rum, Yunanistan’dan ise yaklaşık 500 bin Müslüman göç etmiştir.
3. Tarihi ve Sosyal Etkiler:
Türkiye’nin Batı Anadolu, Karadeniz ve Doğu Trakya bölgelerinde yaşayan Rumlar, ata topraklarını terk ederek Yunanistan’a gitmek zorunda kalmıştır.
Yunanistan’da ise Batı Trakya, Selanik ve çevresindeki Müslümanlar Türkiye’ye göç etmiştir.
—
Mübadele Süreci ve Zorlukları
Zorlu Yolculuklar: İnsanlar genellikle deniz yoluyla taşınmış ve zor doğa koşullarında, sınırlı imkânlarla göç etmek zorunda kalmıştır. Bu süreçte ciddi kayıplar yaşanmıştır.
Mal ve Mülk Sorunları: Göç edenlerin geride bıraktıkları mülkler, birçok hukuki sorunu beraberinde getirmiştir. Özellikle mülkiyet tazminatları ve ekonomik kayıplar ciddi sıkıntılar yaratmıştır.
Kültürel Ayrılıklar: Göç eden nüfus, gittikleri bölgelerde kültürel adaptasyon sorunları yaşamıştır.
—
Türkiye-Yunanistan İlişkilerindeki Etkisi
Mübadele, kısa vadede her iki ülke için ekonomik ve sosyal sorunlara yol açsa da uzun vadede Türkiye

ile Yunanistan arasındaki ilişkilerde bir dönüm noktası olmuştur. 1930 yılında, Türkiye ile Yunanistan arasında dostluk anlaşması imzalanmış ve iki ülke arasındaki ilişkiler bir süreliğine düzelmiştir.
—
Mübadele ile İlgili Anılar ve Miras
Mübadele, her iki halk için de derin izler bırakmıştır. Göç eden insanlar, kendi hikâyelerini ve kültürel birikimlerini yeni topraklarına taşımışlardır. Bugün bile mübadeleyle ilgili birçok anı ve hikâye, edebiyat, sinema ve tarih yazınına yansımaktadır.
Önemli bir söz:
> “Bizi iki ülke arasında bir mektup gibi gönderdiler, ama biz mektubumuzu kaybettik.”
Bu söz, mübadeleyle göç edenlerin yaşadığı travmayı ve aidiyet kaybını özetleyen çarpıcı bir ifadedir.
—
Sonuç
Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi, tarihin en kapsamlı zorunlu göçlerinden biri olarak, iki ülkenin demografik yapısını tamamen değiştirmiştir. Her ne kadar halklar için büyük acılar ve zorluklar yaratmış olsa da, uzun vadede iki ülke arasında daha istikrarlı bir ilişki kurulmasına zemin hazırlamıştır. Bu olay, tarihsel hafızada derin izler bırakan bir insanlık deneyimi olarak hatırlanmaktadır.