Murat ULUTÜRK
Turan Derneğinin Hazırlık Toplantıları

1- 14 Temmuz 1924 günü Rusçuk’ta Türk spor kulüpleri birinci kongresi toplandı. Bu kongreye aşağıdaki kulüpler ve üyeler katıldılar. Razgrad “Gençler Birliği” kulübü; Provadı “Çelik” kulübü; Sviştov “Kuvvet” kulübü; Plevne “Kamer” kulübü; Rusçuk “Terakki” kulübü. Rusçuk kongresine altı Türk spor kulübünü temsil eden on altı delege katılmıştır. Öteki kulüpler katılmamışlardır. Kongreye konul ve dinleyici olarak da epeyce kişi gelmiştir. Kongre Rusçuk rüştiyesinde yapılmıştı. Katılanların az olmasına rağmen, Rusçuk Kongresi, Bulgaristan Türk spor kulüplerini bir çatı altında birleştirme yolunda önemli bir adım olmuştur. Kongre şu kararları almıştır:
• Bulgaristan Türk spor kulüplerin her ne pahasına olursa olsun bir merkezde toplanması,
• Merkezin Rusçuk’ta kalması,
• Merkez Yönetim Kurulunun Rusçuk’taki “Yıldız” ve “Terakki” kulüpleri üyelerinden seçilmesi,
• Tüzüğün hazırlanarak ikinci kongreye sunulması,
• Spor kulüpleri ikinci kongresinin ertesi yıl Plevne’de toplanması,
• Bir merkeze bağlanma ilkeleri üzerinde güçlü adımlarla yürüyerek ikinci kongreye daha çok spor kulübünün katılmasının sağlanması.
Kongrenin Rusçuk gençlerinin öncülüğünde yapılması, kurulacak Spor Birliğinin Rusçuk’ta kalmasının kararlaştırılması ve Merkez Yönetim Kurulunun da Rusçuk’taki iki kulüp üyeleri arasından seçilmesine karar verilmiş olması, Varna ve Vidin gibi kentlerdeki spor kulüplerini kıskandırmıştır. Rusçuk kulüpleri üyelerinden geçici bir Merkez Yönetim Kurulu oluşturuldu.
2- Plevne – 1925

Turan Derneğinin Yaptığı Kongreler

3- Varna – 1926
4- Vraça / Vratsa – 1927
5- İslimiye / Sliven- 1928
6- Kızanlık – 1929
7- Filibe / Plovdiv – 1930
8- Eski Cuma – 1931
9- Eski Zara / Eski Zağra – 1932
10- Rusçuk / Ruse – 1933

Toplam 95 sportif kulüp, birlik, özenci sanat klubü ve dernek kurulmuştur.
Toplam kayıtlı üye sayısı 95 000 gençtir.
1932 yılında Kırcaali’de VIII. Kongrelerini yapacaklardı Bulgar Hükümeti izin vermemiştir.
1933’te de Razgrad Kongre toplanmasına da izin verilmedi. Aynı yıl Bulgaristan Çarı III. Boris Türk geçlerin TURAN örgütlerini kapatmış, Bulgaristan’da 1934’te askeri darbe gerçekleştiren ordu, aydın Türk gençlerini kovuşturmaya başlamış, birçoğu tutuklanıp içeri atılırken, diğerleri de imkan bulabilenler Türkiye Cumhuriyetine kaçmayı başarmıştır. Bu günden sonra Bulgaristan’da kara bulutlar tüm çevreyi kaplamıştır, Türk ve Müslümanların birliği ve beraberliği için çalışan herkes bedelini ödemiştir. İnsanların iki yolu vardı ya Bulgaristan’da kalıp uysal olmak, çalışırsan ölmek yada Türkiye’ye gitmek. TURAN örgütlenmesinde çalışan emeği geçen herkesi tek tek tespit ederek büyük bedeller ödetmişlerdir bunu hiç bir zaman unutmamalıyız. Bu darbe sonrası Bulgaristan’da Türklerin çalışmaları çok zorlaşmıştır adeta herkesin ardına birer muhbir takmışlardır. TURAN örgütlenmesi, yapılan toplantı ve konferanslar, 1929’da Bulgaristan Türk Aydınlarından 450 öncünün Sofya’da Birinci Milli Kongrede buluşması ve alınan kararlar, Bulgaristan Müslüman Türklerinin politik sahneye çıkarak bir siyasi parti kurma yolunda başarılı hamleleridir.
Kongreler:
14 Temmuz 1924 günü Rusçuk’ta Türk spor kulüpleri Birinci Kongresi toplandı. Bu kongreye aşağıdaki kulüpler ve üyeler katıldılar. Razgrat “Gençler Birliği” kulübü; Provadı “Çelik” kulübü; Sviştov “Kuvvet” kulübü; Plevne “Kamer” kulübü; Rusçuk “Terakki” kulübü. Rusçuk kongresine altı Türk spor kulübünü temsil eden on altı delege katılmıştır. Öteki kulüpler katılmamışlardır. Kongreye konuk ve dinleyici olarak da epeyce kişi gelmiştir. Kongre Rusçuk rüştiyesinde yapılmıştı. Katılanların az olmasına rağmen, Rusçuk Kongresi, Bulgaristan Türk spor kulüplerini bir çatı altında birleştirme yolunda önemli bir adım olmuştur. Kongre şu kararları almıştır:
• Bulgaristan Türk spor kulüplerin her ne pahasına olursa olsun bir merkezde toplanması,
• Merkezin Rusçuk’ta kalması,
• Merkez Yönetim Kurulunun Rusçuk’taki “Yıldız” ve “Terakki” kulüpleri üyelerinden seçilmesi,
• Tüzüğün hazırlanarak ikinci kongreye sunulması,
• Spor kulüpleri ikinci kongresinin ertesi yıl Plevne’de toplanması,
• Bir merkeze bağlanma ilkeleri üzerinde güçlü adımlarla yürüyerek ikinci kongreye daha çok spor kulübünün katılmasının sağlanması.

Kongrenin Rusçuk gençlerinin öncülüğünde yapılması, kurulacak Spor Birliğinin Rusçuk’ta kalmasının kararlaştırılması ve Merkez Yönetim Kurulunun da Rusçuk’taki iki kulüp üyeleri arasından seçilmesine karar verilmiş olması, Varna ve Vidin gibi kentlerdeki spor kulüplerini kıskandırmıştır. Rusçuk kulüpleri üyelerinden geçici bir Merkez Yönetim Kurulu oluşturuldu.
3 Temmuz 1925 günü Plevne’de Türk spor kulüplerinin İkinci Kongresi toplandı. Birincisinden daha başarılı geçen ikinci kongreye yedi kentin spor 9 kulübünü temsil eden 29 delege katıldı. Plevne “Kamer” kulübü, Vraca (Vratsa) “Gayret” kulübü, Vidin “Turan” kulübü, Varna “Hilal” kulübü, Eski Zara “Altınyıldız” kulübü, Niğbolu “İleri” kulübü, Rusçuk “Yıldız” ve “Terakki” “İleri” kulübü, Sviştov-Ziştevi “Balkan” kulübü, üçer beşer delege gönderdiler. Kongre Türk Spor Birliği tüzüğünü görüşüp kabul etti Kongrede Bulgar Spor Federasyonuna mı katılmalı, yoksa Bulgaristan’da ayrı bir Türk Spor Federasyonu mu oluşturulmalı, sorusu uzun uzun görüşüldü.
Sonunda Türk Spor Birliği’nin Bulgar Federasyonu’ndan ayrı olması düşüncesi ağır bastı.
Kurulan Türk Spor Birliği’ne para yardımı yapmaları için Başmüftülüğe ve Vakıflar Müdürlüğüne başvurulması, benimsenen tüzüğün Bulgaristan İçişleri Bakanlığı’na onaylatılması için Sofya’ya bir heyet gönderilmesi kararlaştırıldı. Vidin delegesi Yaşar Ahmet yalnız Spor Birliği kurulmasının yeterli olmayacağını, Türk gençliğini fikren de kalkındırmak için, dilde, edebiyatta ve kültürde birlik arayışıyla “Turan” adlı dernekler kurulmasını savundu. Ama henüz olgunlaşmamış olan bu görüş kongrece benimsenmedi. Kongre bittikten sonra Türk Spor Birliği sporcuları Plevne’de Bulgar futbol kulübü “Vit” ile bir dostluk maçı yaptı.
“Turan” gençliği, Atatürkçü bir gençlikti. Atatürk ilkelerinin Bulgaristan’da yaymayı ve savunmayı üslendi.
Dernek üyeleri için bir üniforma kabul edildi. Bu üniformada Türkiye’de olduğu gibi şapka da vardı. Üniforma erkekler için beyaz ve yeşil şeritli şapka, yeşil boyunbağı, beyaz gömlek, yeşil kuşak ve yeşil pantolondan oluşuyordu. Kızlar da başlarına şapka giyiyorlardı.
“Turan” dernekleri birliği, her yıl ayrı bir kentte kongreler düzenliyor, her kasabada şubeler açıyor, hatta köylere kadar uzanıp şube sayısını arttırıyor, spor karşılaşmaları, yürüyüşler, şenlikler düzenliyor ve bütün Bulgaristan Türk gençliğini coşturuyordu. Bulgaristan’da, Türkiye’deki Atatürk devrimlerini benimsemiş ve Bulgaristan Türklerine de benimsetmeye çalışan yeni bir Türk basını da doğmuştu. “Kemalist” basın denen bu gazeteler de, “Turan” derneklerini destekleyip savunuyordu. Özellikle Kırca Ali’de çıkan Özdilek, Vidin’de çıkan İstikbal, Razgrat’ta çıkan “Karadeniz” gazeteleri, “Turan” derneklerinin hızla yayılmasını sağlıyordu. O yıllarda Bulgaristan’da Türkçe 80 adet yerel gazete çıkıyordu.
1928 yılında Vidin’de “Turan” adıyla ve yeni Türk harfleriyle bir gazete daha yayınlanmaya başlandı. Yerli aydınların sürekli yazı yazdıkları gazete Turan Birliklerinin organı oldu. Bazı zengin Türk Cemaatleri “Turan” derneklerine para yardımında bulunmaya başladı. Böylece Turan Dernekleri hızla serpildi.
“Turan” derneklerinin kitapları, okuma salonları, gazeteleri de vardı. Sporun yanı sıra kültüre de önem veriliyordu. Birlik, Türk gençliğini çok yönlü birleştirip kalkındırmayı amaçlıyor ve başarılı da oluyordu. Atatürk Türkiye’sindeki Türk gençliğine paralel bir gelişme gözleniyordu. Bulgaristan Türk gençliği de Türkiye gençliğine ayak uyduruyordu.
“Turan” dernekleri, Bulgaristan’da Atatürk derneklerinin “kışlası” gibi görünüyordu. Bulgaristan Türk gençliği silkinmiş, Türklük bilincine ermiş, Atatürk devrimlerini benimsemişti ve o yolda yürüyordu. Başkaca bir amacı yoktu. “Turan” siyasal emeller beslemiyordu. İyi niyetle kurulmuştu. Ama çok geçmeden dikkatleri, şimşekleri ve saldırıları üzerine çekmeye başladı. Atatürk devrimlerine içlerine sindiremeyenler “Turan” atılımlarına karşı çıktılar. Bulgarları “Turan” derneğine karşı kışkırttılar. O zamanlar etkin olan ve bugünkü Bulgar aşırı milliyetçiliğinin, ırkçılığının temellerinde bulunan “Trakya” ve “VMRO” dernekleri “Turan” derneklerine saldırmaya başladı. Bu arada Bulgar makamları da “Turan” derneklerini engelleme siyasetini benimsedi.
“Turan” dernekleri Birliği yıllık kongrelerini 1927’de Vraca’da (Vratsa), 1928’de İslimye’de (Sliven), 19129’da Kazanlık’ta 1930’da Filibe’de ve 1931’de Eskicuma’da yaptıktan sonra, 1932’de yedinci kongresini Kırca Ali’de yapacaktı. Hazırlıklarını bitirmişti. Yoğun Türk nüfus yaşadığı ve Türklük ruhunun yüksek olduğu kongreye hazırlık yapıldı. Fakat Bulgar makamları Türkiye’ye yakın olan bu Türklük merkezinde “Turan” dernekleri kongresi yapılmasına izin vermediler. Son dakikalarda Kırca Ali kongresi yasaklandı. Onun üzerine o yıl kongre Eski Zara’da yapılabildi.
Bulgar makamları “Turan” dernekleri çalışmalarını kuşkuyla karşılamaya başlamışlardı. Bulgaristan’da bulgarların uşakları kendilerine “saltanatçı, hilafetçi” uzantıları ile müftülükler içindeki polis ajanları “Turan” deneklerine saldırıyorlardı. “Turan” dernek yöneticilerini bulgarlara jurnal ediliyorlardı. Türkiye’de Kemalizm ile mücadele kıvılcımları, Bulgaristan’a taşıyanlar, Bulgaristan Türk gençliğinin Kemalist ruhta şahlanmasını komünistlik olarak göstererek, darbe üstüne darbe indirmeye başlamışlardı. Bulgaristan Türkleri arasında “Türkiye’den bize iyilik gelmez” sözü ilk defa o zaman belirmişti. Bunu da söyleyen yine o bulgar uşaklarıydı. Zamanı dolmuş bir dünyayı savunmak için Bulgaristan’a sığınanlar Bulgaristan’da kol geçiyor, kötülük ediyor, parlayan Atatürk ruhlu Türk Kimliğimizin ocaklarını söndürüyorlardı.

Resimde Bulgaristan Türkleri Hareketinin Sofya’da Birinci Milli Kongresi

Devam edecek