Dr.Nedim BİRİNCİ
Tarih 02. Şubat 2017
Konu: Son seçimde 218 bin oy geçersiz sayıldı. 17 milletvekili çıkamadı.
Yine son seçimde 350 bin oy satın alındı ve 26 milletvekili “seçildi.”
26 Mart 2017’de erken seçime giden Bulgaristan’da seçim çarkı ansızın durdu. Nedeni, Yüksek Seçim Komisyonu’nun (YSK) Seçim Yasası’nı gerektiği gibi uygulamamasıdır. Yasa’da, 2017’dan başlayarak Bulgaristan’da “genel seçimlerin makineyle oy kullanılmasını” öngörürken, YSK gerekli hazırlıkları yapmadığı tespit edilmiştir. Bu konuda Yüksek İdari Mahkeme’ye (YİM) baş vuran Yeni Cumhuriyet Partisi lehinde karar çıkmıştır.
Olayın Özü:
2014’te yapılan bir seçim yasası değişikliği ile aşamalı uygulanması şartıyla Bulgaristan Cumhuriyetinde bilgi taşıyıcısı beyaz kâğıt olan seçim bülteni kullanılırken aynı zamanda 2017 yılından başlayarak paralel olarak makineli seçime geçilmesi, 2018 yılından başlayarak da elektronik seçime doğru adım atılması öngörülmüştür. 2014’te yapılan erken seçimde 500 (beş yüz) seçim bürosuna seçim makinesi konmuştu. Bu seçim makineleriyle ancak 100 kişi oy kullanmıştı.
Ne var ki 2014 erken genel seçimlerinde toplam 350 000 (üç yüz elli bin) oy satın alındığı ve 27 milletvekilinin halk meclisine satın alınmış oyla girdiği göz önünde bulundurularak, bu durumun değiştirilmesi için daha güvenli bir sistem olduğu iddia edilen bu sisteme geçilmesinde ısrar ediliyor.
Her seçim sisteminin iyi ve kötü tarafları olduğundan dolayı, makineli seçim sisteminin Bulgaristan seçim ortamına uyup uymayacağı sorunu da gündem olmuş durumdadır. Çünkü Bulgaristan’da nüfusun % 44’ü Bulgarca okuduğunu anlamadığı gibi, yarıdan çok daha fazlası da dokunmalı bir sistemle çalışmayı beceremiyor. Seçmenin önce makineyi çalıştırması, ardından ekranda seçim listelerini, partilerin isimlerini ve adayları bulması ve üç dört düğmeye basarak oy kullanması ve sonunda makineden çıkacak fişi alması ve ikiye kıvırarak seçim sandığına atması gerekiyor. Bu işlemi yapamayanlar eski usul, karanlık odaya geçerek zarf içinde oy kullanacaklar. Bu imkânın da olmasına rağmen, yasa Bulgaristan’daki her seçim bürosunda ve dış ülkelerde açılacak seçim merkezlerinde birer seçim makinesi bulunmasını şart koşuyor. Bunların toplam sayısı Bulgaristan için 12 500 (on iki bin beş yüz), dış ülkelerdekilerle birlikte toplam 17 bin olması gerekirken, halen Bulgaristan’da bulunan seçim makineleri 500 (beş yüzdür). Gerekli seçim makinelerinin ihraç edilmesi için toplam 23 milyon levaya gerek olduğu bir yana uluslar arası pazarda toptancısı da yoktur. Son olarak seçimde yüzde yüz makine kullanan Ekvator ve Filipinlerde seçim makinesi kiralanmak seçim ne ki henüz bir cevap gelmemiştir.
Avrupa Birliği ülkeleri arasında seçim makinesi kullanılarak oy kullanma pratiği Hollanda ve Estonya’da en iyi sonuç vermiştir. Hatta Baltık ülkesi Estonya Cumhuriyeti bu konuda çok başarılı olmaya devam ederken, son seçimlerinde tamamen elektronik oy kullanmayı başarmıştır.
Seçimlere 50 gün kala, Yüksek Temyiz Mahkemesinde olan bir başka konu da, seçim sürecinin başlamasına fren oluyor. Oylamadan seçim sisteminde köklü yenilenme isteği çıktı. Şöyle, 6 Kasım 2016’da yapılan halk oylamasında 2 5000 000 seçmen halen “her seçmene, siyasi partilerin seçim listeleri içindeki adaylardan birini tercih ederek seçme hakkı da tanıyan çoğulcu (proporsiyonel) sistemin yüzde yüz majoriter (en fazla oy alan kazanır) kuralı geçerli olacak bir sistemle değiştirilmesini istedi. Ne var ki, yürürlükteki Bulgaristan Anayasası referandum sonucunun meclis onayı almadan kanunlaşması ve 2017 erken genel seçimlerinde de zorunlu uygulanması için, bir önceki genel seçimden bir oy fazla almış olması şartı olduğunu hatırlattı. Referandum sonucunun mecliste onayı almadan uygulanmasına gerekli olan geçerli oy sayısının 12 000 (on iki bin) eksik olduğu YSK tespit edildi. Öyle de olsa, Yüksek İdari Mahkemede, gerekli olan 12 bin oyun kullanıldığını, fakat bültenlerin zarf içinde olması şartına uyulmadığı, bunun sebebinin ise seçim bürolarının bazılarına zarf dağıtılmadığı saptandı. Şimdi, 14 gün içinde sonuç çıkması şartıyla, referandum sonuçları Yüksek Temyiz Mahkemesinde (YTM) görüşülüyor.
İşte bu gerçekleri, gergin bekleyişi dikkate alarak yazıma “Penaltı” başlığını seçtim. Çünkü hem gerekli olan 15 bin küsur seçim makinesinin hemen bulunamaması ve YTM’nin beklenen kararı olası bu seçimler majoriter sisteme göre yapılacak, seçmenin iradesi budur deme ihtimali, şu soğuk kış günlerinde siyasi ortamı daha da gerdi.
Şimdilik bekliyoruz.
Kurallar belli olmadan seçim yarışına girmenin de bir anlamı yok.
Bizi izleyin ve gerçekleri ilk elden öğrenin.
