Sevilcan YÜCE

Tercumesi: Konu:  Yeni Büyük Ekonomik Bunalım Baş Gösteriyor

 Henüz Yanıtı Olmayan Soru: Kimi Cumhurbaşkanı Seçeceğiz?

26 yıldan beri ekonomik sorunlara ciddi çorum aramayan, ülkeyi borç üstüne borç yamasıyla yönetmekten kolay bir şey olmadığına inanmış, arkası toz duman, bacağı kırık kurbağa gibi sürünürken ara sıra atlaya sıçraya son bataklığa giden Bulgaristan’ın ufkundaki  yeni kara bulutlar, hiç işitmek istemediğimiz çok kötü haberler müjdeliyor. Çeyrek asır önce aylık maaşımızın 3 US Dolar olduğunu, benzin, şeker ve ekmek kuyruklarını unutmadınız her halde…  Yakıcı yıldırımlara karşı son şemsiyemiz olan “parasal kalkan” (pariçen bord” bu defa delinebilir ve Avrupa Birliği savunması da biz korumaktan aciz olabilir.

Bu da nerden çıktı? Bizim yüzümüz hiç gülmeyecek mi?  soruları haklıdır.

Bu haberi en fazla seyircisi olan Sofya’nın “bTV” “Yüz Yüze” programına Londra’dan katılan bilinen iktisat profesörü Dimitir İvanov  duyurdu ve şunlara işaret etti:

“Bulgaristan’ın yeni cumhurbaşkanının kim seçileceği olağanüstü önem taşıyan bir ulusal konudur. Yönetimde bulunan güçlerin birçok nedenle olacak, Cumhurbaşkanın kim olacağına ve cumhurbaşkanlığı seçimlerine önem vermek istemiyorlar. “

Prof. İvanov şöyle devam etti:

“Biz bir bakkal dükkanına tezgahtar seçmiyoruz, memleketimiz, askeri ve sivil çatışmalara neden olabilecek bir ceo-politik şok merkezinde bulunduğu bir dönemde, Bulgaristan Cumhuriyeti Baş Komutanı’nı seçeceğiz.

Bulgaristan’ın ulusal dirilişini üstlenebilecek bir ulusal şahsiyet bulunmalıdır.

Ekonomik durumumuzun çok ağır olduğuna değinen Prof. İvanov şöyle devam etti:

“Birçok analiz merkezi 2007-2008 ekonomik bunalımının kalkıp gitmediği görüşündedir. Bulgaristan’ın biriken iç ve dış borçları, bunalımın başladığı 2008 baharına kıyasla 3 kat artmış bulunuyor.

Cumhurbaşkanlığı seçimleri yaklaştıkça Amerika ikiye parçalanıyor. Avrupa, İngiltere’nin Avrupa Birliği’nde kalması ya da ayrılması için yapılacak halk oylaması arifesinde sıkıntılı aylar yaşıyor. Çin de büyük ve ciddi bir bunalımın eşiğindedir. Bu üç büyük merkez dünya Gayrı Safi Hasılasının (DGSH) % 62’ini üretiyor. Ve bu üç merkez de çok ciddi bir ekonomik ve mali deprem eşiğindedir.”

Komşu kamuoyunu “bTV” ekranına kilitleyen bu söyleşide Prof. İvanov Bulgaristan  konusunda şöyle dedi:

“Bulgaristan bunalımdan korunabilmeyi nasılsa başardı, ama iş ve mali formlar alanında çok gecikti . Özel, korporatif ve halka açık ekonomi sektörlerinde borçlanma hızla devam ediyor. Borsa yerinde sayıyor ve tüm bunlar ekonomideki ağırlıkları arttırıyor.

Hükümet, yeni borç alarak, eski borçları ödemeye çalışıyor. Şu dönemde dış kaynaklar ucuz para teklif ediyorlar, ülkemizin sıcak paraya ihtiyacı var. Dikkatli olunursa, şu dönem yeni borç alınabilir. Fakat bizde dış borçlanma endeksi  ekonomik kalkınma dinamiğinden kat kat yüksektir. Bu sebepler, ekonomik ve mali bunalımın derinleşeceğine ciddi işaretlerdir.

Londra’da yaşayan iktisatçı Prof. İvanov alarm çanları çalan ikinci sorun olarak alınan dış borçların ne için kullanıldığı bilinmiyor derken şu özelliklere değindi:

“Meclis üyeleri alınan dış borçlarla kime ne gibi ve ne için ödeme yapıldığını bilmiyor. Bulgar ekonomisindeki yapılanma yeniden biçimlendirilmiyor. Bir de borç ödeme sürekli erteleniyor ve 2020 ve 2022 yıllarında ödenecek çok büyük bir borç miktarı birikiyor. O yıllara kadar (5-6 yıl sonrası) 16-20 milyar Euro yeni dış bor alması da gerekecektir. Bu durumda Bulgaristan’ın dış borçlarını ödeyemez duruma gelip yüz üstü düşmesini bekleyenler var.”

Prof. İvanov, izleyicilere Avrupa Komisyonunun 18 Mayıs 2016 tarihli bir belgesini gösterdi. Bu belgede, Bulgaristan Gelişim Programına ilişkin Avrupa Konseyinin önerileri yer alıyor. Avrupa Konseyi, finans sektöründe reformların tamamlanmasını, banka, sigorta şirketleri ve ulusal emeklilik enstitüsündeki yeniden düzenlenmenin tamamlanmasında ısrar ediyor. İkinci öneri paketi ise, çalışma ve sosyal modelinde reform yapılması önerisidir. Şöyle bir noktaya da işaret edilmiştir:  Çalışma ve Sosyal İşler Bakanı (Bakan Kalfin ABV partindendi ve 2 hafta önce görevinden ayrıldı) bazı düzenlemeler yapmıştı ve bu yılın ilk üç ayında genç işsiz sayısı bütün ülkede arttı.  İşsizlik artışının gemlenmesi sorununa Bulgaristan’da 5 yıldan beri çözüm bulunamıyor. Prof. İvanov,  Borisov hükümetinin Brüksel’e gönderdiği raporlarda işsizliğin azaldığına işaret ediliyor, fakat bu azalmanın gençlerin dış ülkelere kaçmasına ve çalışma yaşında olan nüfusun emekli olmadan son yolculuğuna uğurlanmasına vurgu yapılmadığını söyledi. Bu bakıma, Sosyal İşler Bakanı Kaldin’in Bulgaristan’da işsizlikle mücadelede yenik düştüğünün altını çiziyor.

Prof. İvanov,  “Allaha dua edelim de, Bulgaristan emeklilik sistemi çökmesin!” sözlerine ise şöyle yanıt verdi: “Allaha yalvarmak, ulusal strateji olmaz!”

“Avrupa Komisyonu, yapılan değişik banka havalelerinde, düzenlenen açık arttırmalarda, rekabet işlerinde, ihalelerde, emeklilik sisteminin mali güvence altına alınması sözleşmelerinde, Bulgaristan’da üçüncü şahısların kullanıldığından kuşkulanıyor.” dedi ve şöyle devam etti:

“Bulgaristan’ın  ekonomi ufkunda büyük kara bulutlar beliriyor. Ana sorun hiç bir reform yapılmaması, iç dinamitlerin durmuş olmasıdır. Ekonomi bünyesi iğnelenmeden çalışmaz, yeni iğnelerse yapılamıyor.

Ülkedeki demografik duruma da değinen eski bakan prof. İvanov, “Bulgaristan ekonomisi tepişemiyor. Üretim azalmaya devam ediyor. Birçok program durmuştur. Bu yıl tüketim % 0,8 azaldı. Birçok köy ve kant insansız kalıyor.”

İngiltere ve Avrupa Birliği konusunda ise Londra merkezinde oturan Prof. İvanov şöyle özetledi: “AB’den çıkmak ve AB’de kalmak için iki kampanya yürütülüyor. Avrupa Birliği’nde kalma kampanyasını yürütenler % 10-12 üstünlük sağlasalar da, bu çok ağır bir savaşımdır. Belki de, İngiltere AB üyesi kalacak ama çok derin bir sarsıntı geçirmesi kaçınılmazdır. Avrupa Konseyi tamamen anti-demokratik bir yapıdır. İngilizler federalist bir Avrupa yolunda ilerlemek istemiyorlar. ”