Avrupa ve Asya kıtalarında bulunan Kazakistan devleti Bulgaristan’da çok az tanınan bir ülke. Buna rağmen iki ülke arasında görünmez bir bağ var. Bu bağ, 18 milyonun üstünde nüfusu olan ülkede yaşayan yaklaşık 4 500 kişiden oluşan Bulgar topluluğudur.
Bu Bulgarlar Kazakistan’a ne zaman ve nasıl yerleşmiş? Geleneklerini ve dilini korumayı nasıl başarmışlar? Bu konuyu Bulgaristan Radyosu’na verdiği söyleşide 2012’den beri Kazakistan’ın Pavlodar şehrinde bulunan “Zdravets” Bulgar Kültür Merkezi Yöneticisi Valentina Şatova anlatıyor.
19. yüzyılda Osmanlılar’dan Besarabya’ya kaçan Bulgarların bir kısmı 1907-1911 yılları arasında tekrar yerlerinden göç etmiş.
Bu sefer de Rus İmparatorluğu’nda Başbakan Pyotr Stolipin tarafından girişilen tarım reformu nedeniyle evlerinden göç etmek zorunda kalmışlar. Toprak ve daha iyi bir yaşam aramak için Kazakistan bozkırlarına yönelmiş bu Bulgarlar. Eşyalarıyla birlikte bu insanlar yanlarında ağaç fidanları, tohumlar da almış. Valentina Şatova, bunları annesinin anlattıklarından biliyor.
Yerli Kazaklar, Bulgarlara çamur ve samandan ev yapmayı öğretiyor. Bu evler her zaman temiz ve bakımlı duruyor. Çünkü diyor Valentina, Bulgarlar çok çalışkan bir halk.
Bugün Kazakistan’daki Bulgar topluluğunun çoğu Pavlodar ve Aktübin bölgelerinde yaşıyor. Buradaki Bulgar topluluğu, şimdiki Bulgar dilinden farklı görünse de kendi dilini hala koruyor.
“100 yıl önceki dedelerimizin konuştuğu gibi konuşuyoruz. Bu ağız genel olarak evde, tamamen Bulgar ailelerinde korunuyor.”
Valentina Şatova, kendisi Bulgar etnisiteli, ancak Bulgaristan’a ilk gelişi 2016’da Veliko Tırnovo’da düzenlenen Uluslararası Bulgar Dili ve Kültürü semineri vesilesiyle gerçekleşiyor.
“Uçağımız Sofya havaalanına indiği zaman, genetik boyutta köklerime geri döndüğümü hissettim” diye hatırlıyor sesinde heyecanla Valentina ilk Bulgaristan ziyaretini.
Günümüzde, Valentina’nın yönettiği kültür merkezinde Kazakistan’daki Bulgar çocukları dilimizi, geleneklerimizi, kültür ve mutfağımızı tanıyorlar.
Kazakistan’daki Bulgarların en çok sevdiği bayramlar ise Noel Arifesi, Noel ve “Marta Nine” günü. 1 Mart’ta Bulgar Kültür Evi’nden çocuklar sadece kendi aralarında değil, Bulgar diasporasının dışından yerli insanlara da marteniçka hediye ediyorlar.
Kültür merkezinde yürütülen ana faaliyetlerden birisi de Bulgarca dili öğrenimi.
“Muhteşem sınıf odalarımız var. Bulgaristan’ın Kazakistan Büyükelçiliği ve Bulgaristan Eğitim Bakanlığı sayesinde birçok kitabımız, okul kitapları, video ve ses kayıtlarına erişimimiz var.”
Bu kurslarda Bulgaristan Eğitim Bakanlığı kotaları kapsamında ülkemizde eğitim görecek gençler de öğrenim görüyor. Artık 30 Kazakistanlı Bulgar genci Bulgaristan’a gelip eğitimlerine başladı bile.
Fotoğraflar: Valentina Şatova özel arşiv
Çeviri: Özlem Tefikova
