Son yıllarda petrol ve doğalgazın alternatifi olarak adından söz edilen kaya gazı, kayaçların gözeneklerinde yer alan küçük miktardaki doğal gazlardır.
Petrol ve doğalgazın alternatifi olarak gündeme gelen kaya gazı, küçük taneli tortul kayaçların (şeyl) gözeneklerinde yer alan petrol veya doğalgazdır.
Kaya gazı neden önemli?
Petrol ve doğalgaz üretiminin yetersizliğinden dolayı neredeyse %92 oranında dışa bağımlı olan Türkiye’nin acilen yeni enerji kaynaklarına ihtiyacı vardır. Çünkü, petrol ve doğalgaz senelerdir Türkiye’nin canını acıtmaktadır. Enflasyonun, işsizliğin, cari açığın en büyük nedeni hep enerji harcamaları olmuştur. Vergilerin çoğu, ihracatın neredeyse tamamı enerjiye gitmiştir. Ama yine de Türkiye, bugün bile “cari açık” belasından kurtulamamıştır.
Dünyada ve ABD’de kaya gazı çalışmaları ve teknolojisi:
Dünyada 2010 sonuna kadar kaya gazı bulmak için 15 500 kuyu açıldı. Açılan kuyuların sadece onbinde beşi kadarı ABD dışı ülkelerde. ABD’nin ise son on yılda yaptığı çalışmaların sonucunda, Texas’ta 2010 yılında 51 milyar metreküp doğalgaz ürettiği biliniyor. Bu rakam Türkiye’nin bir yılık doğalgaz tüketiminden (43 milyar metreküp) fazladır. Teksas’ta kaya gazı çıkarma ve işletmesinde istihdam edilen personel sayısı ise 12 bin kişidir. Petrol ve doğalgazdan nasibini alamamış olan Türkiye’nin her hangi bir yerinde üretilecek kaya gazı, Türkiye’nin bütün ihtiyacını karşılayabilir, ilave istihdam imkanı yaratabilir.
Kaya gazı kuyusu açmak için uzay teknolojisine ya da atomu parçalamaya gerek yok. Mevcut teknoloji ile dikine veya yatay olarak açılacak olan kuyularla, kayalar arasına sıkışmış olan gazı basınç kullanarak yer yüzüne çıkarmak mümkün olabilmektedir. Kaya gazı çıkarmanın maliyetinin normal petrol ve doğalgaza göre %50 daha fazla olduğu bilinmektedir.
Kaya gazı doğalgaz fiyatlarını düşürecek mi?
2000’lerde başlattığı kaya gazı çalışmalarıyla bugün kaya gazı ihracatçısı durumuna gelmiş olan ABD’de, bin metreküplük gazın fiyatı 90 dolara kadar inmiştir. ABD’nin üretip, dünyaya pazarlamaya başladığı kaya gazı, dünyanın en büyük gaz ihracatçısı Rusya’yı, ve doğalgazı adeta bir silah olarak kullanmakta olan Rusya devlet Başkanı Putin’i tehdit etmeye başladı. Bazı Rus uzmanlar, ABD’nin kaya gazı satışına başlaması nedeniyle önümüzdeki dört yıl içinde, 2016’dan sonra doğalgaz fiyatlarının kalıcı olarak yarı yarıya düşeceğini, bunun Rus ekonomisi için felaket anlamına geldiğini iddia etmektedir.
Türkiye’de kaya gazı çalışmaları ve SHELL faktörü:
TPAO’nun kaya gazı ile ilgili somut bir çalışması olmadığı bilinmektedir. Türkiye, Alp Dağlarının doğu uzanımında yer alan, Alp dağları ile Himalaya Dağlarını birleştiren coğrafi yapı üzerindedir. Türkiye’nin Güneydoğu bölgesinde petrol, Trakya arazisinde ise doğalgaz üretilmektedir. Kaya gazının da petrol ve doğalgaz üretimi yapılan dağlık bölgelerde, dağları oluşturan kayaların gözeneklerinde olduğu bilinmektedir. Güneydoğu ve Trakya’nın yanında, Tuz Gölü alanında ve denizlerimizde de kaya gazı yatakları olabileceği değerlendirilmektedir. Konuyla ilgili uzmanların yaptıkları açıklamalara göre, bugünkü yıllık doğalgaz tüketimi miktarı (43 milyar metreküp) tüketimi baz alındığında, Türkiye’nin önümüzdeki 35-40 yıllık doğalgaz ihtiyacı kaya gazı vasıtasıyla sağlanabilecektir. TPOA, Haziran 2012’den itibaren SHELL firmasının Türkiye’de çalışmalara başlayacağını açıklamıştır. SHELL firmasının Türkiye ile yaptığı antlaşmanın süresi 5 yıldır. SHELL’in Güney Kıbrıs Rum kesiminin yaptığı doğalgaz ihalelerine katılmak yerine, Türkiye ile uzun süreli bir anlaşma yapış olması manidardır. Tamamen kendi bütçesini kullanarak doğalgaz, petrol ve muhtemelen kaya gazı araştırması yapacak olan SHELL’den Türkiye’nin beklentisi yüksektir. 2023 yılında sanayileşmiş ilk on ülke içine girmek ve lider ülke olmak isteyen Türkiye’nin, bu hedefe ulaşmasında kaya gazı önemli bir rol oynayabilir.
Kullanılan Materyal ve Yöntemler 
1. Teknik olarak hidrolik kırılma olarak bilinen “Fracking” işlemi gaz taşıyan kaya katmanlarının içinde kırılmalar üretip yer yüzüne çıkarmak için su basıncını kullanıyor.
2. Bu noktada su öncelikle toprakla ve süreci hızlandırmak için kullanılan katkı maddeleriyle karıştırılıyor. Bunlar, akiferle (yeraltı suyunu tutan ve ileten kayaç ortamı) temas etmemesi için bir yere betonla sabitlenmiş çelik boruların içinden kilometrelerce aşağıya doğru gaz içeren katmanın içine enjekte ediliyor.
3. Amerika’da tartışmalar bu kırılma sürecinde kullanılan katkı maddelerinin kapsıyor. İngiltere’de Caudrilla isimli şirket herhangi bir sağlık problemine yol açmayan katkı maddelerinin ne olduğunu ortaya çıkardı. Weeton bölgesinde su-kum karışımının yüzde 99,75′i oldukça seyreltilmiş hidrolik asit, biyosid ve poliakrilamid (birçok kozmetikte kullanılan kimyasal) ile birlikte kullanıldı.
4. Yaklaşık 90 gün sonra, kırılma süreci duruyor ve gaz küçük yüzey toplayıcılarının ve dağıtım ünitelerinin içine akmaya başlıyor. Böylece bu süreç bu şekilde onlarca yıl devam ediyor.
Türkiye’de kaya gazı arama kuyuları var mıdır?
1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılması ile birlikte Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) dağılmıştır. Dünyanın büyük petrol firmaları, SSCB yerine kurulan Rusya Federasyonu’nun davetiyle ve sağlanan yeni olanaklarla Rusya topraklarında yarış halinde sondaj çalışmalarına başlamıştır. Bu dönemde Türkiye büyük petrol firmalarınca göz ardı edilmiştir.
1934’den beri Türkiye’de açılan üretim kuyusu toplamı 4000 kadardır. Bu yüzden, mevcut Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, petrol ve doğalgaz araştırması yapacak yatırımcılara çok büyük teşvikler sunmaktadır. Teşvik gereği, 100 varil petrol üreten bir firma, bunun 60 varilini kendisine mal edebilecektir.
Türkiye’de 2000’e kadar her yıl 5-10 arama kuyusu açılabildi. 2000’li yıllarda arama kuyusu sayısı neredeyse on kat artarak, yıllık arama kuyusu sayısı 100-200’lere ulaştı. Bu rakama iyimser gözle bakılsa bile, sadece 2010’da dünyada 15 500 arama kuyusu açıldığını da unutmamak gerekir.
