Ayın sonuna kadar Bulgaristan’da hızlı krediler için şirketler olarak bilinen banka harici mali kurumlar için yeni düzenlemelerin yürürlüğe getirilmesi bekleniyor. Söz konusu düzenlemeler konusunda Bulgaristan Merkez Bankası ve Bulgaristan’daki Bankalar Birliği ile uyum sağlanmalıdır. Son altı yıl içerisinde banka harici kredi veren kurumların sayısı üç kat artmıştır.Verilen kredilerin çoğu, 400 leva, yani 200 avronun altında olan bir para miktarı içindir. Böylece bu şirketler, Tüketici Kredisi Yasası’nın kontrolü altında bulunmuyor. Şimdiye kadar bu kurumlardan sadece kayıtlı olması isteniyordu. Milletvekillerinin çoğu, bu kurumların lisanslı olmasında da ısrar ediyor.
Hızlı krediler öneren şirketlere neden o kadar büyük bir ilgi gösteriliyor? Çünkü son aylarda Bulgaristan’da bunun gibi banka olmayan kurumların hizmetlerine başvuran birçok vatandaşın aslında dolandırıldığı ortaya çıktı. Öte yandan bu şirketlerin sayısı çok arttı. Bulgaristan Merkez Bankası’nın verilerine göre hızlı krediler öneren şirketlerin sayısı yaklaşık 270’tir, onların verdiği borçların tutarı ise 2 milyar levadır. Bunun yanı sıra söz konusu şirketlerin bütün medyalarda reklamı var. Söz konusu reklamlarda sevimli kızlar, insanlara nasıl 10 dakika içerisinde faizsiz olarak bin leva değerinde kredi alabildiğini açıklıyor. Bunun gibi celbedici reklamların kurbanı olan birçok Bulgaristanlıların hikayesi duyuruldu. Faizler bazen yüzde 300’e kadar da varıyor. Son zamanlarda bin leva, yani 500 avro değerinde hızlı kredi çeken bir bayanın olayı ortaya çıktı. Kredinin geri ödenmesi süresi bir yılmış. Bayan, sözleşmeyi görmeden parayı almış ve borcunu geri ödemeye başlamış. Sürenin sonunda toplam 3 bin 600 leva, yani bin 800 avro geri ödemesi gerektiği ortaya çıkmış. Sözleşme ise bir yıl için değil, üç yıl içinmiş. En büyük dolandırıcılık olayları, müşterilere verilmeyen sözleşmelerle yaşanıyor. Böylece krediyi çekenler, sözleşmenin şartlarını önceden bilmiyor, belgeye sadece aldığı para miktarını, kredinin geri ödeneceği süreyi ve banka hesabını yazıyor.
Eğer bir insan, aldığı krediyi düzenli olarak ödemezse, hızlı krediler şirketleri söz konusu kişiyi bankaların “kara” listesine dahil ediyor. Bu ise, bu kişinin gelecekte bankalardan da kredi alamayacağı anlamına geliyor. Böylece müşteriler, gelecekte de yeniden hızlı kredi şirketlerine başvurmak zorunda kalıyor. Milletvekilleri, bu şirketlerin bankalar yasasına göre çalışmadığını, ama aynı zamanda borçluları “kara” listelerine dahil etme hakları olduğunu izah ediyor.
Banka harici kredi kurumları, Bulgaristan Merkez Bankası’nda kayıtlı olmalı ve sermaye ve profesyonel tecrübe gibi bazı kriterlere uymalıdır. Ancak Bulgaristan Merkez Bankası, onların çalışmalarını kontrol etmiyor. Oysa hızlı krediler veren şirketlerin, müşterilerinin bütün bankalardaki kredi dosyalarına ulaşımı var. Bu onlara, müşterinin başka mali kurumlara borçları olup olmadığı ve borçlarını düzenli olarak ödeyip ödemediği konusunda ipucu veriyor. Bir veya başka bir şekilde dolandırılan vatandaşların birçok şikayetnamesi, hızlı kredilerin faizlerine tavan koyulması için parlamentoda bir tartışmaya yol açtı. Önerilerden biri, mali kurumların faizlerinin yüzde 20’yi aşmamasıdır. Diğer bir öneriye göre hızlı kredi faizi tavanı yüzde 60 olmaldır. Bunun yapılması için bu an çok uygundur, çünkü şu an bankalar yasasında değişiklik hazırlanıyor ve banka olmayan kurumlar için kontrol mekanizmaları yürürlüğe getirilebiliyor.
Uzmanlara göre hızlı kredi faizlerine tavan koyulması, beklenen etkiyi yaratmayacak. Yani alınan borçların maliyeti azalmayacaktır. Çünkü mali kurumlar, kazancını ücretlerin artmasıyla hesaplayacak. Bunun yanı sıra bunun sonucunda hızlı krediler veren şirketlerin birçoğunun kayıtdışı ekonomiye geçeceği tehlikesi var.
Türkçesi: Rayna İvanova / Yazı: Tanya Harizanova – BNR
