Soru: Bu seçime katılan cumhurbaşkanı adaylarından büyük bir kısmının gizli polis “DS” sisteminden, komünist partisinden ve onun bünyesinden olmasını nasıl yorumluyorsunuz?

Yanıt:  Bu sırladığınız güçlerin iktidar sofrasından kalkmak istemediğini gösteriyor. Anlaşılan bu vatandaşlar iktidarda olmayı sofrada kalmakla bağlıyorlar. Özellikle sol kanattan olanlar – eski Komünist Partililer, devleti bir “Ltd” şirketi gibi kabulleniyor. Onlar, komünist partisinin doğrudan doğruya sorumlu olduğu olayların hiç birinden yani sanki hiçbir şeyden sorumlu değillerdir. Öyle bir tam sorumsuzluk duyumuyla hareket ediyorlar.

Soru: Rekor düzeyde Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı yarışıyor. Adaylar hakkında değerlendirmede bulunabilir misiniz?

Yanıt: /İzninizle örneklemem bir sınıf odasında ve değişmeceli olacaktır/

İlk önce şuna değinmek isterim. Adaylar halka tebessümle bakmıyor. Okur için bu önemli olmaya bilir, fakat ben bir psikoloğum ve bu minör durum (hüzünlü, içine kapanık durum) bana ülkede gerginlik olduğunu ve seçim kurmaylarının işine iyi bakmadığını anlatıyor. Seçim kampanyasında hava değiştirici olan tebessüm yok. Etrafta bir ciddiyet ya da iyi maskelenmiş bir baskı, saldırganlık ve öfke dolaşıyor, eksik olan içtenlik.

Soru: Seçime katılan önemli adayların psikolojik portresini çizer misiniz?

Yanıt:  İnsan seçerken iki tip delil ararız. Önce onların bizim aklımıza uygunluğu önemlidir. Burada dikkat edilen adayların bilinçli siyasi aidiyeti ve politik temsili yet ile kişisel gerekleri çakıştırmak vb. İnsanlara değer verdiğimiz kıstaslar öncelikle ikidir ve bunların başında içgüdülerimiz gelir. Birinci olarak – bize sunulan kişilerin tehlikeli, güçlü, herhangi bir şekilde bize zarar verebilir mi, iyi niyetli bir kişiler mi olduklarına bakarız. Bu kıstaslara, zeki mi, dürüst (namuslu) mu, onurlu mu, kendine güvenen bir kişi mi gibi yargı değerlerimizi de ekleriz.

Bayan Tsestka Tsaçeva: GERB adayı

Güç kıstası açısından baktığımızda o pek güçlü görünmüyor. Nizama konmuş bir ortamda kendini güçlü hissediyor, ani görüşmelerde bunu göremiyoruz. O, kendi gayretiyle kitle toplayamaz, güçlü kişilerden gelen çekicilik onda yol. Bunun için de parti adayı. Cumhurbaşkanı makamı bağımsız olduğundan dolayı bu noktada onun olumlu ve olumsuz yanlarını aramalıyız. İyiniyetli gibi ikinci kategoride, Tsaçeva çekingendir.  Öğrenci olsa derslerde yardım edebilir, fakat öğrenciler arasındaki her toplanmaya davet edilecek bir değildir. Bıraktığı izlenimde, seçim programı çerçevesinde insanların sorunlarıyla sanki ilgilenirim beklentisi bırakan biridir.

Dürüstlük ve zekâ kıstasına göre, Tsaçeva, okulda derslerini iyi dinlemiş, öğretmenin anlattıklarını öğrenmiş ve ders programına uymuş biri izlenimi bırakıyor. Zekidir, fakat daha karmaşık bir ödev çözme için kimse kendisini aramaz.

General Rumen Radev: BSP adayı.

Eğlenceyi seven “kızar kanat açmış” güçlü bir kişiye benziyor. Kendi ışığıyla aydınlatırken zorlanıyor. Bir general olarak onun gücünden yararlanmayı düşünenler, artık onun Cumhurbaşkanı yardımcısı adayı Bayan Yotova’nın sanki gölgesinde kalıyor, çünkü Generalin siyasi yeteneklerinin yetersiz olduğu ortaya çıktı. Kendimden eminim konusunda ise, taşradan başkente okumaya gelmiş bir lise öğrencisinin yön belirlemede çektiği güçlükleri izliyoruz gibi. Gözden kaçmayan, onun kendine güveni ve “sanki nizamlı ortama alışması gereken bir genç gibi davranmasıdır.” Onun potansiyeli olduğu biraz dışa vursa da, acaba gerçekleştirebilecek mi? General Radev de iyi niyetli ama biraz çekimser. Dağınık görünüyor. Alışık olmadığı bir ortama düştüğünü sezenlerin saldırılarından ve küçümsenebileceğinden korktuğu için biraz gizemli davranıyor. Durgun bir durumda olduğu maskelenmiş, kendinden emin olmadığı, biraz da hüzünlü olduğu fark ediliyor. İyiniyetli ama gamlı biri. Bu anlamda o “aynı sınıfta okuduğu diğerlerin sorunlarını çözebilir, ama şimdi değil, çünkü şu dönem şahsi sorunları var.” O, yüksek enstitü bitirdiği iddiasında bulunsa da, bıraktığı izlenimde onun son sırada oturan bir öğrenci olup sınıftaki sorunların çözümünde en saygın kız öğrencinin etkisi altında olduğu gizlenemiyor. Pasif zevkli olduğu dikkati çekiyor. Ondan ancak somut bir alanda somut bir sorunun çözümü için yardım istenebilir. Örneğin bisikletin arıza yapsa yardımı dokunabilir. İnsanlar arasında kendisini sivriltmesine zekâsı yardım etmeyebilir. Onu, tatlı bir sohbet için evinize davet edemezsiniz.

Krasimir Karakaçanov: – milliyetçi ırkçı “Araka”, s.o. “Yurtsever Cephe” ve VMRO adayı.

Güçlü, kendine güvenen, gürültülü ve parlak! Kendini duruma uydurabilen ve farklı durumlarda kendisini emin hisseden biri izlenimi bırakıyor. Zeki olsa da – her durumda kendi haklarını aramaya hazır olsa bile, o sınıfın gürültücü çocuğudur ve hafiften gövde gösterisinde ifade bulan babayiğit oluşu gözden kaçmaz. Buna rağmen o insanına göre iyi niyetli olabiliyor. Onu takdir edenlere karşı iyi niyet gösteriyor. Onu yatmayanlar karşı ise kötü davranıyor. Babayiğit ve Ordulu gibi davranırken topluma çelişkili mesajlar gönderiyor. Onun saygısını kazanmak için belirli sınav veren kişilerle aynı toplulukta iç tenli olabilir. Kendisiyle muhatap olmak isteyenlerden onun düzeyinde temsili olmalarını talep eden biridir. Dürüst ve zeki kıstasına göre, birçok konuda kendisiyle konuşulabilen biri olsa da, her ii kıstas da sınıfta kalan biridir. Çok geniş kapsamlı bilgi sahibi olduğu izlenimi yaratsa da, her somut konuda sınıfta klandır. Bu da onun parlamasını karartır. Bir cumhurbaşkanının stratejik uzak görüşlülüğü ve düşünce derinliği olması gerekse de, somut sorunlarla ilgili çalışacak olan kişinin o olması gerektiği izlenimi bırakmadığı ortadadır. Yine de o birçok konuda bilgili olduğu izlenimi bırakmış olsa da, özel alanda bilgisizliği hemen sırıtıyor.

 

Trayço Traykov: Reformcu Blok dayı.

Görülmeyen tehlike ve gizli güçlerin adayıdır. Bir sınıfın bilinen kesiminin en bilinen kesiminden olmayan bir kişi izlenimi veriyor. Biraz farklı ve hafiften uçtan, kendine pek güveni olmayan biri gibi davranıyor. Öte yandan adaylardan hiç biri onunla tartışmaya (düelloya) girme istemiyor, çünkü entelektüel biri olduğundan dolayı, rakibini hemen saf dışı ediyor. O birleştirici biri olmadığı gibi, onun etrafındakiler de değişi neden göstererek onun yanından hemen uzaklaşıyorlar.  Düelloda iyi niyetli biri olmadığı kendini gösterdiği için rakibini rezil etme tehlikesi hemen kendini gösteriyor. Tartışmalarda başarılıdır. Onun imci, her an seni sokabilecek, yere serip üzerine gülecek biri sırrını gizleyemiyor. Herhangi bir konuyu tartışmaya y da incelemeye başladığında ona karşı doğal bir sevgi saygı doğuyor.  Aka mantığa sığmayan bir tahlil edersek, onun biraz kendini beğenmiş ve insanlardan uzak duran biri olduğunu hemen görürüz. Çok daha fazla tebessümlü, sevimi, neşeli olması ve gönül sıcaklığı saçması gerekir. Entelektüellik testlerinde başarılıdır. Onunla öze konularda da derin sohbet edilebilir. Delilere dayanan ve kimliği tamamlanmış tavrıyla geniş dünya görüşüne sahip olduğunu ve bilgili olduğunu gizlemiyor. Ona ulaşabilmek için insanın çok yüksek bir bedel ödemesi gerekir. Sınıftaki öğrenciler örneğine girersek, o çok bilgili bir öğrencidir, ama arkadaşlarından biri ondan ev ödevleri için yardım istese, o ancak gülüp geçer, öyle bir tiptir.

 

Tatyana Donçeva:  “XXI. Yüzyıl” partisi adyı.

Kız öğrenciler arasında sempati beslediği biri olan, fakat kızlar onu ciddiye almayan,  her an kavga başlatmaya hazır bir erkeksi kız çocuk izlenimi veriyor. Aynı zamanda erkek çocuklar topluluğundan biri olmak istediği ortadadır. Ve onun için bu toplulukta kalmak, kendini gerçek kimliği ie ortaya koymaktan daha önemlidir. Kuvvet gösterisi sergiliyor. Biraz Gen. Radev’e de benziyor, kendi ışığı yok. “Sınıfta”  bilinen biri, fakat erkek çocukların aradığı tip değil, kendini arzulatmak için ödün de verebiliyor.  Birden bire desteklenmesini sağlayan niteliği de budur. Sert ve kesip atan bir tip olmasına rağmen iyi niyetlidir. “Erkek öğrencilerin elit takımında olabilmek için” çok yüksek bedel ödüyor. Her şeye ilgi göstermesi bir yere kadar işe yarasa da, gerçek iyi niyeti başka bir boyut kendini ortaya koyuyor. O, Karakçanov ve biraz da Traykov profiline benziyor. İyi sohbet eden biri olduğundan dolayı ve konuşmalara yön ve biçim kazandırdığı için her an konuşmaya katılmak istiyor. Fakat o zekasını sosyal amaçlara ulaşmak için kullanıyor. Bir de şu vr, Donçeva’nın entelektüelliği çok özelleşmiş değildir. Ne ki onun bu alanda sırtı yere de gelmiyor.

 

İvaylo Kalfin:  ABV  partisi adayı.

(Örneklerken odasına girdiğimiz sınıfta ucunca dişli bir oğlanı düşünün) Kalfın onu andırıyor, iyi niyetli ve güçlü biridir. Ödün veren, fırsatçı  (oportünist) ve uzlaşmacı biridir.  İnsanlara yardım ettiği için bilinen biridir. Örneğin bir arkadaşının ev ödevini yazabilir. O kendi işini kendi gören ve kendi başın buyruk olan biri değildir. İyi niyetli biri olsa da onun bu vasfının da pratik bedeli ve gerekçesi vardır. Çok okuyan bir alçı öğrenciye benziyor. Fakat onun iyi niyeti “arkadaş edinecek ” kadardır. Onun iyi niyeti kendiliğinden gelen ve spontane gelişen bir olgu değildir. İki boyutludur, onun iyi niyeti diğerlerinin saygısını kazanmak içindir. O, bazı şeyleri önceden bilen,  okulda “derslerine iyi çalışan”  bir öğrenci olsa da, iyi bir uzman olduğundan sürekli kuşkulanan sosyal ortamda iyi kabul edilmeyen biridir. Ona Traykov’tan çok daha kolay ulaşılabilir, fakat çözülecek olan ödev çok zorsa, insanlar Trakov’a başvurabilirler. Onun bu hizmetleri sosyal çıkar için yaptığını herkes bilir.

Başkanlık yarışında Cumhurbaşkanı yardımcısının kim olduğunun önemi var mıdır? Yardımcısının başkana gölge düşüreceği tehlikesi var mı?

 

İlginç bir soru.

Örneğin Radev’in kendi parlayışı yok. Akılcı ve mantıklı delillerle düşünürsek, Gen Radev bilinçsiz de olsa, emir kulu olarak yetiştiğinden dolayı ve cumhurbaşkanlığı adaylığını d bir yerine getirilmesi gereken ödev olarak kabul ettiği için, artık o uygun olmayan bir yere düştüğünü fark etse bile, geri adım atamaz. Bu ikiliden biri olan Bayan Yotova’nın BSP tarafından Başkan Yardımcısı olarak gösterilmesi büyük bir yanlıştır. Bu Bayan böylelikle eritilmiştir. General Radev’in politik tezleri başarılı savunamadığı, bu alanda gerekli deneyime sahip olmadığı için, siyaset konularında Bayan’ın kanadı altında olması düşünülmüştü. Radev, bir kızı çok sevip ona bağlanmış gibi bir duruma düştü. Bu kampanya sırasında ekip halinde çalışmak gerekiyor, bu yapılamazsa karşılıklı saygı da olamaz.  Partneri ile dürüst olanın insanlarla da dürüst olması beklenebilir. Tatyana Donçeva’nın da yardımcısıyla ekip halinde olduğunu gösterme çabası var. Mutlaka kazanmak isteyenler fırsatçılık kolluyorlar.

Soru: Bu seçim kampanyasında Mityo Piştov ve Nikolay Banev gibi adayların rolü nedir? Onların kazanabilme şansı yok. Kamuoyuna rağmen, devlet işlerinde rol alma gayreti içindedirler.

Yanıt:  Bizim geçişimizin egzotik yanlarından biri de adaylardan bazılarının doğrudan suç şebekesinden yada mizah sahnesinden gelmiş olmasıdır.  Bizim demokrasimiz de oldukça gevrektir. Seçmenlerimizin bir gözü hep arkaya bakar. Deneyimsizdir. Şu da unutulmamalı seçmenlerimizden büyük kısmı 27 yıldan beri ancak 27 yıldan beri serbest seçime katılıyor. Seçme v seçilme hakkı konusunda ciddi yasal yanlışlık ve eksikler de var. Cumhurbaşkanı olmak için öğrenimli olmak istenmiyor.  Bazı adaylar halkın yüzkarasıdır. Cumhurbaşkanının ulusun ruh halinin sembolü olduğunu unutmayalım. Bulgarlar, dış görünümü bakımından gösterişli, entelektüel ve temsili bir kişi tarafından temsil edilmek isteniyor.

Soru: Bu seçimin reklamları sizin için sürpriz oldu mu? Örneğin, bir kayık içinde bir kurt, kucu ve saman panosu?

Yanıt: Bu biraz karanlıkta zıplamaya benziyor. Amaç, skandal yaratmak ve tepki almaktır. Seçim kurmaylarından her birinin ne yaptığını bilmiyorum, fakat propaganda yöntemlerine başvurulduğunu biliyorum. İnkâr edilemez. Cumhurbaşkanı seçmek zor bir iştir. Bulgarlardan büyük bir kısmının bilgilenmek istememesi üzücüdür. Bunun için iletişim ortamı belirli partiler tarafından sipariş edilen yalan yanlış ve tamamen sahte anket sonuçlarıyla, büyük manşetlerle, belirli simaları aşılama denemeleriyle dolup taşıyor. Bu çabaların amacı, insanlara belirli bir simayı telkin etmektir. Böylece seçim karanlıkta, bilgisiz yapılıyor. Sıkça yanlış yapılıyor. Şimdiki iktidar partisi adayına karşı propaganda yapılmasını önlemek için çok gayret ediliyor. Oysa cumhurbaşkanı kimliği üzerinde ön çalışma yapılmalı, aday bu simayı doldurmaya çabalamalıdır. Ön çalışma yapılmış olsaydı, seçmene saygı olurdu. Adayın tutumu, köy ağasının toprak kölelerine olan münasebeti gibidir, onlara “ekmek ve eğlence” sunuyor.

Soru: Yeni Cumhurbaşkanının kusursuz siması için bir formül sunar mısınız?

Yanıt: Her durumda temsili bir kişi olmalıdır, çünkü öyle olması pek çok kişinin tasavvurunda çok önemli bir seçenektir. Cumhurbaşkanı ile aynılaşmak anlamsızdır. Güçlü, bağımsız, kendinden emin, iyi niyetli, işini seven, dengeli, fikirlerini savunabilen bir kişi olmalı. Başına buyruk ve bilge olmalı. Bu açıdan, partilerin ödevi bu simayı daha da yetkinleştirmek ve kurumsal ödevlerini belirlemektir. Cumhurbaşkanının ülkemizin daha önce üstlendiği yükümlülükler açısından NATO, AB, onun dış siyaset yönelimi de büyük önem arz ediyor. Bu simayı karalamak isteyenlerin hepsine söylenecek olan söz şudur.  Son yıllarda Bulgaristan’ın en büyük kazanımı bir topluluğun üyesi olabilmiş olmasıdır. Bu başarıdan kimse kuşkulanmamalıdır. Yukarıda portrelerini çizdiğimiz kişilerin gölgesinde Rusofiller ve Rusofoblar arasında ebedi çatışma devam ediyor.

 

Soru: Gerçekleşmeyen “Belene” Atom Elektrik Santrali serüveni konusunda Meclis Komisyonu kurulması ve seçim arifesinde eski Başbakan Stanişev’in 3 bakanının devlet yemliğinden uzaklaştırılmasından ne gibi sonuç beklenebilir.

Yanıt: Bizim parçalanmış toplumumuzda sözünü ettiğiniz olay ve buna benzeyen başkaları birer kırmızıçizgidir. Bu karar ve önlemlerle Rusofil seçmenle sağ görüşlü seçmen arasına sınır çekiliyor. Bugüne kadar bize ne için tazminat ödememiz gerektiğini söyleyen olmadı. Neden cezai sorumluluk taşınmadığını açıklayan da yok. Bu sağ adayların bir aday etrafında birleştirilmesi yolunda atılan adımlardır.