Köy Alışveriş Merkezi’nin kurulması fikri, Gabrovo köylerinden dört halk okuma evine ait olup 2014 yılında hayata geçirildi. Organik ve sağlıklı olup nitrat, koruyucu madde, katkı maddesi ve renklendirici içermeyen gıda maddelerinin sunulduğu bu AVM’de ayrıca geleneksel teknoloji ile üretilen el sanatları ürünleri de mevcuttur.“Unutulmuş mutfak gelenekleri, yaşayan tatlar” sloganı altında Gabrovo pestili, geleneksel yerel tarif ile yapılan ekmek, ev yapımı peynir, peynirli börek (Gabrovo’da sıklıkla ekşimik ile yapılır), kurutulmuş meyve, ev yapımı rakı, mürver şurubu ve daha birçok lezzetli ve güzel ürün, Sofya Kütüphanesi’nde düzenşenen “Somut Olmayan Kültürel Miras Günleri” kapsamında Margarita Stoyanova tarafından beğeniye sunuldu.
“Köy alışveriş merkezinde ilk önce açık hava sahnesi düzenleniyor”– diye anlatıyor Garvan köyünde bulunan “Hristo Botev 2008” Halk Okuma Evi sekreteri Margarita Stoyanova. – “Bu sahne amatörlere sanatsal becerilerini, şarkı ve dans sanatlarını ve sözel yaratıcılıklarını gösterme imkanını sağlıyor. Buna ek olarak, birçok geleneksel ürün sergilenmektedir. Gabrovo’nun “gavankileri” (ahşap tuzluklar), ev tipi yün ürünleri, birçok turşu türü, mevsimlik meyve ve sebzeler, konserve yiyecekler, kurutulmuş meyveler, Gabrovo “pestili”(katı erik marmeladı) gibi. Bizler mutfak kültürü olarak yaşattıklarımızın, doğal yaşam biçimi ve ekolojik üretim açısından Bulgar geleneği ile bağlantılı olmasına dikkat ediyoruz. Örneğin, eskiden kurutulmuş meyveler güneşte, elektrik ve şeker kullanılmadan kurutulurmuş, bu yüzden şimdi biz de öyle sunuyoruz.”
Halk Okuma Evleri sayesinde, Köy AVM’si girişimini başlatanlar, zanaatını, bir zamanlar olduğu gibi korumaya çalışan bazı insanlara ulaşıyor. Sevlievo köylerinden birinde “Lajitsata” yani “Kaşık” lakaplı Todor efendi, kaşıklarını torna makinesinde değil, hala iskarpela adlı el aleti ile yapmaktadır. Onun Köy AVM’sindeki ürünleri, bu zanaatın bir gösterisidir. Stanka teyze ise şekerli horozları, eski bir aile tarifine göre yapıyor. Ancak, elbette en çekici ürün Gabrovo pestilidir. Pestil, tabaka halinde olan bir marmelattır ve şu şekilde hazırlanır:
“Pestil mavi erikten yapılır. Eskiden pestil, Gabrovo bölgesinde, buraya ait “karadjeyki” adlı erik çeşidinden yapılırmış. Bu erik çeşidi çok tatlı ve az suludur. Yerel çeşit ağaçlar kurumaya başladığı için artık daha farklı çeşitler üretimde kullanılmaktadır. Erikler, herhangi bir ek şeker olmadan yoğun bir kıvamda pişirilir ve elde edilen karışım ince düz ahşap levhalara uygulanır. İlk tabaka kuruduktan sonra, pestil ters çevrilir ve bunun üzerine bir sonraki tabaka sürülür. Katmanlar altı tane olmalı. Kuru, karanlık ve havadar bir yerde kurumaya bırakılır, sonra levhalardan ayrılır ve rulo halinde yuvarlanır. Pestil üretimi eylül ayında başlıyor ve kuruyup tüketime hazır hale gelmesi birkaç ay sürüyor.”
Köy AVM’si sadece, yılda yaklaşık 7-8 defa düzenlenen Gabrovo’da popüler değildir. Sevlievo ve Elena kasabalarında da düzenlendi ve 2016 yılında Brüksel’de, Gabrovo pestili bölgede üretilen diğer ürünlerle birlikte tanıtıldı.
“İnsanlar her zaman geleneklere ve çarşımıza ilgi duymuşlardır. İnsanlar gelip dans etmeye, müzik dinlemeye, ev yapımı yiyecekler yemeye, bir şeyler satın almaya ve çocukluk anılarına geri dönmeye bayılıyorlar, çünkü hala aile geleneğini yiyeceklerle sürdüren yaşlı insanlar var. Bu çarşı günlerinde yapılan tüm satışlar, Halk Okuma Evleri’nin hedefleri için, para toplamak amacıyla yapılır.”
Ve “Unutulmuş mutfak gelenekleri, yaşayan tatlar” sloganı altında Gabrovo pestili, geleneksel yerel tarif ile yapılan ekmek, ev yapımı peynir, peynirli börek (Gabrovo’da sıklıkla ekşimik ile yapılır), kurutulmuş meyve, ev yapımı rakı, mürver şurubu ve daha birçok lezzetli ve güzel ürün, Sofya Kütüphanesi’ndeki “Somut Olmayan Kültürel Miras Günleri” çerçevesinde Margarita Stoyanova tarafından sunuldu. Proje, UNESCO ve Sofya Kütüphanesi himayesinde, Güneydoğu Avrupa Somut Olmayan Kültürel Mirası Korunma Bölgesel Merkezi’nden Sofya Belediyesinin mali desteğiyle uygulanmaktadır.
Çeviri: Habil Habilov, BNR
