Son yıllarda emeklilik yaşına yaklaşan her bir vatandaşımız bir soru yöneltiyor: ‘Yakında emekli olacağım mı acaba ?’ Günümüz Bulgaristan’da emekli adayı olmak hiç te hoş bir durum değildir. En azından emeklilik sistemindeki devamlı değişiklikler insana bir iki yıl ileriye dönük dinlenme planı yapma imkanı da vermiyor. Aslında emeklilik yaşına dayananlar pek dinlenmek istemiyor, çünkü düşük emeklilik maaşları pek neşeli perspektifler çizmiyor. Fakat hayat kuralları acımasızdır.

Oreşarski hükümeti de son zamanda havayı karıştırdı. Eski GERB hükümetinin yaptığı değişikliklerin bazılarını durdurma niyetinde. Gerekçelerden birisi ciddi boyutlara varan işsizliği etkilemek / 2012 yılında işsizlik oranı %13’e vardı/.Bir de vatandaşa daha yüksek emeklilik maaşı sağlamak. Ulusal Sigorta Enstitüsünün /NOİ/ emekli maaşları için harcamaları bütün harcamalarının %87’sini oluşturuyor.
2011 yılının sonunda GERB hükümeti AK’nun tavsiyelerine uydu ve ülkede nüfusun yaşlanmasını göz önünde bulundurarak Parlamento çok acele emekli yaşını ve görev süresini kesin bir şekilde artırdı.

Buna göre en fazla kişiyi kapsayan 3. Kategoride staj süresi 2012 yılından itibaren her yılda 4 ay artacak. Ve böylece 2012 yılına dek bayanlar için 37 yıla, erkekler için 40 yıla varacak.4 ay süreyle emeklilik yaşı da artmaya başladı. Bayanlar için 63’e varıncaya , erkekler için 65’e varıncaya dek artacak. Bu artış birinci ce ikinci kategoride olanları da etkiledi.

Günümüzde bu acele yapılan geniş tartışmaya açılmayan değişiklikler şartlara uymayan yaklaşık 20 bin kişinin emekliye ayrılması ertelenerek NOİ bütçesinde sadece 35 mln leva /18 mln Avro/ tasarruf sağlayabildi. NOİ bütçesinde delik kaldı. Bugünkü iktidar son 13 yılda emeklilik yaşının ve stajın artmasının orantısız olduğunu ileri sürüyor. Bu ise bir nesil üzerinde büyük yük. Oreşarski kabinesine göre Bulgaristan’da mevcut olab ağır demografik kriz sebebiyle emeklilik yaşının artmasına alternatif yok, sadece daha yavaş bir şekilde olacak. Bu artış ömrün uzaması ile bağlantılı olmalı. Şimdiki hükümet neler öneriyor? İki varyant var. Biri – 2014 yılında emeklilik yaşının dondurulması. Diğeri stajın da yaşın da artmasını durdurmak.

Sosyal politika bakanı Hasan Ademov’un sözlerine göre kamu tarafından kabul edilebilen ve finansal açıdan taşınabilen varyant aranıyor.
Bu değişikliklere karşıçakanlar da az değil. Btv televizyon kanalında konuşan 90’lı yıllarda Reneta İncova hükümetinde Maliye bakanı olan prof. Hristina Vuçeva yıllar içinde harcamaların azaltılması ve sigorta sistemindeki açığın hep öne çıkarıldığını hatırlattı. Ona göre günümüzde iktidardakiler artık açığın oranından bahsediyor. Vuçeva emeklilik yaşının dondurulmasını eleştirirken, bunun NOİ’deki ödeme çerçevesini tehdit edeceğini ileri sürdü.

Başka uzmanlara göre emeklilik yaşının dondurulmasıyla gençler arasında işsizliğin azaltılması amacına ulaşmak sezilebilir sonuca varması mümkün değildir.

 

Türkçesi: Müjgan Baharova / Yazı: Milka Dimitrova – BNR