Tarih. 07 Haziran 2019
Hazırlayan: BGSAM
Bakü AZERTAJ

101 yaşını dolduran Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Müslüman Doğu’da kurulan Birinci Parlamenter Cumhuriyettir.

Kadim ve zengin devlet gelenekleri olan, Azerbaycan halkı, geçmişinin belirli aşamalarında tarihin iradesi üzere büyük imparatorlukların bileşiminde yer almak zorunda kaldı. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti politik dünya düzeninin yeniden biçimlendiği bir dönemde, XIX.  Yüzyılın sonunda ve XX. Yüzyılın başında parlak kültürel ilerleme içinde Azerbaycan’ın yaşadıklarının doğal neticesinde kendini gösterdi.

Milli öz bilincin gerçekleşmesine zemin hazırlayan, yeni tip tiyatro, okul ve basın yayının gelişmesini sağlayan, eğitim ve öğretim fikirlerinin XIX. Yüzyılın ilk yarısında yayılmasıyla Azerbaycan’da köklü toplumsal- politik ve kültürel dönüşümler gerçekleşti.

Abbasgulu aga Bakihanov ve Mirza Fatali Ahuncade, Hasan bek Zardabi, Celil mamedkulizade, Mirza Alekber Sabir, Ali bek Gusenzade ve diğer ünlü kişiler tarafından başlatılan yolun yeni tarihsel aşamasına devam ederken, milli ideolojinin oluşup gelişimine önemli etkide bulunuyorlardı.

Petrol şehri Bakü’de, Rusya devlet meclisine (Duma)  ve Kurucu Meclise seçilen, milli ruhu taşıyan aydın nesil ve aynı zamanda güçlü iş adamları çevresi olan, aynı ortamda toplumsal politik fikirleri geliştiren Azerbaycanlılar sömürgecilik bağımlılığından özgür, bir demokratik devlet sistemi kurmaya hazırdı.

Bununla birlikte, Rusya’da Çarlığın düşmesinden ve Bolşeviklerin iktidarı ele geçirmesinden sonra imparatorluk topraklarında karmaşık ceo-politik durum oluştu.  Çıkarları gereği Bakü petrolüne göz diken dünyanın başı çeken devletleri arasındaki çekişmelerin daha da sertleştiği koşullarda, Azerbaycanlı ilerici politik elit bağımsız milli devlet kurma adına birleşti.

28 Mayıs 1918 tarihinde, Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilan eden, Bağımsızlık Bildirisi kabul edildi. Elindeki tüm güçleri seferber eden, yeni kurulan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, üstlendiği ağır tarihsel ödevi şeref yerine getirdi. Azerbaycan’ın birinci meclis ve hükümeti, devlet aygıtı kuruldu, devlet sınırları belirlendi, ülkenin bayrağı, milli marşı ve forsu oluşturuldu, anadilimiz devlet dili ilan edildi, devlet kuruculuğu alanında görkemli önlemler saptandı. Ülkenin toprak bütünlüğü ve milli güvenliği güvence altına alındı, kısa bir sürede yüksek savaş gücüne sahip askeri birlikler oluşturuldu. Milli istemlere ve demokratik ilkelere uygun devlet organları tesis edildi, öğretim ve kültüre özellikle büyük dikkat ayrıldı, Azerbaycan’ın birinci üniversitesi kapılarını açtı, daha sonraki yıllarda halkın kültürel gelişimine temel olan, toplumsal düşünü tarihi açısından olağanüstü önem taşıyan, öğretimin millileştirilmesi gibi çok önemli bir iş görüldü.

Halk iktidarı ve insanların eşitliği ilkelerine dayanan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruluşunun daha ilk günlerinde, ülkedeki tüm vatandaşlara eşit haklar tanıyarak, ırk, millet, din ve sınıfsal eşitsizliği söküp atmıştır. Bir buçuk yıllık ilk çalışma döneminde Cumhuriyet Meclisi tarafından onaylanan yasalar, milli devletin bağımsızlığının güçlenmesine, politik ve ekonomik gelişime, kültür ve öğretim dallarında olanak oluşturdu. Devamlı barış politikası izleyen Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti,  karşılıklı saygı ilkesi temelinde ilişki kurarak,  tüm devletlerle karşılıklı işbirliği geliştirmeye çalıştı. Takdire layık dünya kamuoyu etkinlikleri sayesinde, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin devletler hukuku nesnesi olması,  Nisan 1920 ‘de Bolşevik istila sonucu Azerbaycan’ın demokratik bir devlet olarak, dünyanın politik haritasından silinmesini ve yok olmasını önledi.

Saldırıya uğrayan, yakılan, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti,  belirlediği hedeflere bütünsel ulaşamasa da, akıllarda kanatlanan bağımsızlık ülküsünden asla vazgeçmedi. Arkada kalan yıllarda Azerbaycan halkı milli devlet sahibi olma özlemi öğelerinin birçoğunu korumayı başardı. Halkımızın kültürel-tarihsel hafızasını dirilten, bütün halkımızın önderi Haydar Aliev’in başarıyla uygulanan siyaset, milli öz bilincimizin gelişmesini sağladı, Azerbaycanlı kimliği ideolojisi ışığında bağımsızlık özlemini güçlendirme ve yakın gelecekte yeniden gerçekleştirmenin güçlü temellerini attı.

1991 yılında bağımsızlığını yeniden elde eden Azerbaycan Cumhuriyeti, devlet sahibi olmanın kadim geleneklerine bağılığını sergilerken, Demokratik Cumhuriyetin politik ve manevi devamcısı olarak, onun üç renkli sancağına, arma ve milli marşına sahip çıktı. O gün bu gün halkımız, Cumhuriyetin bağımsızlığını ilan ettiği, 28 Mayıs tarihini, Cumhuriyet Bayramı olarak,  törensel biçimde kutluyor.

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti tarihinde Azerbaycan’ın yerine ve rolüne özel değer biçen Haydar Aliev şöyle demiştir: “Birinci Demokratik Cumhuriyetimizi kurduğumuz gün bizim için değerlidir. Biz o günü Azerbaycan’ın devlet bağımsızlığı günü ilan ettik. Cumhuriyet Günü. O gün bizim milli bayram günümüzdür.”  Büyük önderin bu politikasını günümüzde Cumhurbaşkanı İlham Aliev sürdürüyor.

2018’de ilan edilen ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin 101. Jübile yılı münasebetiyle devlet başkanı tarafından imzalanan, “Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Yılı”  Buyurusu, onun milli devlet tarihimize sonsuz ilgisine kesin bir kaygı ve işarettir. Devlet başkanımızın, mirasçısı olduğumuz tarihsel geçmişimize, Demokratik Cumhuriyetimize gösterdiği ilgi ve önem, halkımız tarafından takdir ve saygıyla karşılanıyor.

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin 101. Jübilesi ülkede olduğu gibi dış ülkelerde de coşku ve törenle kutlandı.

Cumhuriyet Bayramı münasebetiyle Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti halkına ve devlet yönetimine en kalpten temennilerimizi sunarız.

Son