Bulgaristan’da elektrik dağıtımı yabancı şirketlerin üstün geldiği özel iş alanıdır. En büyüklerinden biri başkent Sofya da dahil bütün Batı Bulgaristan’a 3 milyon vatandaşa elektrik hizmeti sunan CEZ Çek devlet şirketi. Söz konusu şirket bundan 14 yıl önce bu iş alanını 280 milyon Avro karşılığında alır. Günümüzde Çekler hisseleri 1 milyar Avro değerinde ve yaklaşık 50 milyon Avro yıllık kazancı olan Bulgaristan’daki işten vazgeçiyorlar ve 360 milyon Avro’ya Bulgar özel İnerkom şirketine satıyor. Anlaşma artık imzalanmıştır. İlk bakışta iki şirket arasında alış veriş. Bir tek Rekabeti Savunma Komisyonu onaylamalı.
Olaylar fakat daha farklı bir şekilde gelişti. Bu satış bütün devleti ayağa kaldırdı. Yetkililere göre bu satış milli güvenliği, 3 milyon müşterinin çıkarlarını tehdit etmektedir. Enerji Bakanı Temenujka Petkova, Başbakan Borisov’un isteği üzerine istifasını sundu, şimdilik daha kabul edilmemiştir. Parlamento İnerkom şirketinin sahibi Ginka Vırbakova’yı çağırdı. Cumhurbaşkanı Rumen Radev Milli Güvenlik Konseyi’nin toplanması üzerinde düşündü, Başbakan Borisov CEZ şirketinden devlet için çoğunluk payı istedi.
Bulgar iş kadını devleti ortak yapmaya razı geldi, ancak bunun Prag’ta şefler tarafından da onaylanması gerektiğini açıkça belirtti. Çek Cumhuriyeti Başbakanı Andrew Babish’e göre satış tamamdır.
AB üye ülkelerinden ortaklar arasında normal bir alış verişten meydana gelen panik ve gürültünün sebebi nedir?
CEZ elektrik dağıtım alanında çoktandır çalışıyor, faaliyetleriyle ilgili kuşku yok. Ama alıcı Bulgar İnerkom özel şirketiyle ilgili durum biraz farklı. Bu şirket hakkında kimse bir şeyler bilmezdi yakına kadar. Gizem söylentilere yol açtı. Elektrik dağıtım şirketinin paralarının kaynağı nedir? İnerkom sadece sahte yüz mü? Arkasında kimler duruyor? Bir tek kanıt, dört küçük fotovoltaik parkı kurması. Pazarcık şehrinden birkaç park yerinin yönetiminden vazgeçmesi, Vırbakova’nın eşinin birkaç şirkette katılımına son vermesi. Bu onların gerçek iş alanının büyüklüğünü göstermektedir 3 milyon müşteriye ve yarı Bulgaristan’a hizmet sunmak için gereken finansal imkan, profesyonel ve işletmeci becerisinden çok uzak görünüyor. Birkaç gün suskunluktan sonra Pazarcıklı şirket sahibi bütün medyaya CEZ ile varılan anlaşmanın ne kadar dürüst, ne kadar karlı kanunlara uygun olduğunu durmadan izah etti.
Bütün bu mesele nasıl sonuçlanacak? Gerçek özelleştirme veya dayatılan kamulaştırma mı olacak? Bilemeyiz. Alış verişin siyasi ve ekonomik baskı sonucu iptal edilmesi de mümkün. Her şey Vırbakova’nın bu hafta Prag’ta görüşmelerine bağlı. Vırbakova CEZ müdürlerine Bulgar devletinin de sahip olma isteği konusunda ikna etmeli. Burada CEZ şirketinin Bulgaristan devletine karşı onlarca milyonluk tazminat davası yürüttüğünü de hatırlatalım. Muhtemelen bu gelişmeye pek olumlu bakmayacaklar. Avrupa Komisyonu da muhtemelen bu devlet müdahalesini pek iyi karşılamayacak. Enerjide oyun kurallarına aykırı düşmektedir. Maliye bakanı Vladislav Goranov ise son bir varyant ileri sürdüi – devlet İnerkom şirketini CEZ ile beraber satın alabilir . Sorun Arap saçına benzedi. Parlamento’da Enerji kanununda acilen değişiklikler hazırlanıyor, 15 güne kadar yürürlüğe girmeleri planlanıyor. Değişiklikler ile devletin ve tüketicilerin stratejik menfaatleri göz önünde bulundurulacak. Ancak kanunda değişiklikleri yazarken yetkililerin neden acaba CEZ gibi bir stratejik yatırımcının Bulgaristan’ı terkettiği konusunda düşünmesi gerekmez mi?
Çeviri: Müjgan Baharova, BNR
