Veliki Preslav Birinci Bulgar Krallığın Pliska’dan sonraki ikinci başkentidir. Bulgaristan’ın ana şehri olarak 893 yılında ilan edildikten sonra, ilk Bulgar Okuma-Yazma Okulunun da merkezi haline gelir. Bulgaristan’ın önemli edebiyat ve kültür ocağı olarak gelişen Preslav, yazar ve bilim adamlarının ve Slav kültürünü yayanların ocağı olur.
Bulgar Ortaçağ döneminde Veliki Preslav Güneydoğu Avrupa’nın en güzel ve muazzam şehirlerinden biri olur. Pliska-Preslav kültürünün birçok anıtı orada muhafaza edilir. Dışarıdan şehri beyaz taşlı duvar surlar çevirir. Kalın duvarlar, saray ve karargahların bulunduğu iç şehir merkezini de kaplar.
Bu dönemden en değerli bulgular arasında Aziz Teodosiy Stratilat’ın seramik ikonu, Preslav altın hazinesi, Saray Manastırından seramik ikon, satranç figürü var. Eski Bulgar başkentindeki Milli Tarih Müzesi bu değerli objeleri muhafaza ediyor. Bir asırdan beri kazılar devam ediyor. Veliki Preslav Bulgarlar tarafından zamanında Bizans’ın Konstantinopolis (İstanbul) kentine rakip olabilecek muazzam mimaride düşünülmüş.Arkeolog Doçent Stoyko Bonev 40 yıldan beri araştırmalar yapıyor:
“Bulgar Ortaçağ döneminin en zor incelenen dönemidir bu. Temeller çok derin kazılmış, binaların yapıldığı taşlar ise, 300- 400 kiloluk taşlardır. Temeller 2 metre geniş, duvarlar ise kireçle yapıştırılmış ağır taş kütüklerden oluşuyor. Bulgar mimarisinde benzeri kapsamlı yapılara rastlamak mümkün değil. Bu tür yapılar belli ki sıradan halk tarafından yaptırılamaz, bunları saygın ve zengin kişiler, toplumun önde gelenleri yaptırmış. Başka yerde böyle yapılar yok. Bütün bu tesisler hükümdarın özel mülküymüş. Tarihi SİT alanın bulunduğu yer 500 hektar arazide bulunuyor ve bir günde zor geziliyor. Kalenin demir kapıları, “Altın kilise”, saray kalıntıları gerçekten çok etkileyici.
Plamen Dimitrov “Veliki Preslav” tarih alanına bağlı müzenin sorumlusu:
“Tarih tesisinden iki yapının restorasyonu ve korunması için uzun vadeli bir proje var. Saray kilisesi ve hükümdar bazilikası yenilenecek. Bu iki yapının orijinalliğini göstermek için etrafına aslına uygun surlar dikilecek. Bilgi, basın politikamız yoğunlaşacak, kentin tanıtımı için çaba sarf edilecek.
