a)  İlerleme mi, geri çekilme mi? Rejim, köle gibi çalışmalarını, hareket engellemeyi ve düşürüldükleri bataklıkta boğulmalarını hedefliyordu.

+ (Türklerse, ne pahasına olursa olsun politik tutukluların salıverilmesini, sürgünlerin dönmesini, isimlerinin, din haklarının geri verilmesini, okullarının yeniden açılmasını, basın, yayın, radyo haklarını, yaşam tarzlarına müdahale edilmemesini istiyordu. Bütün kaleleri alınmış, hak adalet kalmamış, eziyete daha fazla dayanacak kuvvetleri de olmadığından geri çekilecekleri bir tek yer, mezardı.)

b) Hangi mücadele ve örgüt biçimleri kullanılacaktı?

Düşman total saldırı, teker teker tutuklama, yargılamadan hapse tıkma, hücrede tutma, oyalama, eziyet, yıpratma taktiklerine başvuruyordu. En büyük hazırlıklarına hapishanelerde başlamıştı. Ayaklanmayı ajanlarını göstermeden bastıracaktı. Rejim değişirse, Türklerin haklarını asla vermemek için inanmış, hain kadrolar hazırlıyor, onları besliyordu. Bu kadroların içinden önemli bir isim de Ahmet Doğandı. Onunla ilgili her şey göstermelik ve devlet kontrolündeydi. Yeni işlerin taktikleri gizlice bileniyordu. Terör yöntemlerini tercih edenler ve bu işi bir gün önce bitirmek isteyenler vardı. İlk hareketlenmede Türkan bebe, Mestanlıya bağlı Guevo köyünde 2, Kırcaali’de 1 kişi kendini savunurken kurşunlandı. Deliorman, Gerlovo ve Dobruca’da kurşunlanan sayısı 7 olarak gösterilse de ezilip, yaralanıp, dayaktan ölenlerin sayısı yüzlercedir. Hiç kimsenin gözünün yaşına bakılmamış, herkes basılmış, ezilmiş ve yok edilmek istenmişti. Baskı ve terör halkı sindirse kısa sürede tepki başlattı. Onların grev, boykot, iş yavaşlatma gibi işlerde deneyimi yoktu. Önce Burgas Sofya treninde bir vagon patlatıldı. Tutuklanan Emin Mehmet Ali, Abdullah Çakır, Safet Recep asıldı. Filibe (Plovdiv) tren garı, Varna uçak limanı hedef oldu. Hesaplaşma ağır ve kanlıydı. Herkesin herkese karşı olduğu ortamda, hazırlıkları görülen bir halk ayaklanmasıydı.

c) Mücadelenin dinamik, esas yaratıcılık ve esneklik gerektiren yanı.

Türklerinin hazırlıklarının özünde kitaptan alınmış bilgiler yoktu. Hiçbir zaman uygulanmayacak Tüzük ve programların bağlayıcılığı da yoktu. Herkes herkese ısınmış, toplum Bulgar ve Türk-Müslüman’a çatlamış, yarıldıkça yarılıyordu. Bu işte yaratıcılık ve esneklik toplu imhaya karşı topluca dik durmaktı. Düşmanın hedefinde isimlerden sonra ana dilleri ve öz kültürleri vardı. Ölümün ötesi yoktu. Türk doğup Türk ölecekleri için onurluydular.

Kabarmaya başlayan İsyan’ın ruhsal dokusu kendiliğinden oluştu.

Birbirini tanımayanlar tek yumrukta birleşti. Tutuklama, karanlık hücre, yargısız infaz, düşünme ve özgürce nefes alma yasaklı olan bu karanlık ortamda hürriyet inancı içten içe yürekleri, herkesi sardı. Büyümeye başladı. Çatlayan tohum, Hür doğup Hür ölmek için, ağaçlara baka baka güneşe uzanacaktı. Trajik kader denizinde hürriyet meşaleleri birer ikişer yanacaktı. İnsanlarımız kader kurbanıydı. Fenerini ne önünde ne ardında taşımazdı. Işık onların kalplerindeydi.

Ağır zulümlü, çok sıkıntılı ve dayanılmaz derecede acılı geçen 1984–1989’ döneminde Bulgaristan Türkleri kimsenin dikkatini çekmeden usulca gizlice örgütlenmeye koyuldu. Bu teşkilatlanmanın esasında anılarında yaşayan kültürlerinin yeşerdiği dönem, okullarının açık olduğu yıllar, Bulgar döneminde ana dillerinde çıkardıkları 160 merkez ve yerli gazete ve dergi, her kapıyı açan kültür elçiliği vardı. Arzulamak hedeflemeyi yaşatan kaynaktır.   Devrimci bir ayaklanma hazırlığı şeklinde gerçekleşen bu gizli faaliyetler politik öncüsünü arıyordu.

Ezilenler büyük bir gerçeği sökmüştü. İnsanlar, hangi halktan olduklarına bakılmaksızın, eşit haklı doğuyordu. Bazı milletler diğerlerinin haklarını tanıyacaklarına, kan emici ve katil oluyordu. Bir insanın adını değiştirmek suçtu. Okul kapatmak suçtu. Ana dilde konuşmayı yasaklamak suçtu. Ve bu suçlar binlerce ve binlerceydi. Hedefleri kalkıp gitmek değil, bu bir hak ve adalet davasıydı.