Bulgaristan’da her iki işverenden biri iyi hazırlıklı eleman yetersizliğinden yakınıyor. Bu sorun makina yapımında en büyük ölçüde yaşanıyor. Bu sektörde işçi ve mühendis yetersizliği görülüyor. Bunun sebepleri, bu elemanların gördükleri eğitim ve öğretim sisteminden başlayarak, nitelikli uzmanları bile yurt dışında kendini kanıtlama olanakları aramaya sürükleyen düşük ücretlere kadar varıyor.
Bulgar işverenleri, Polonya meslektaşlarıyla beraber genç uzmanların ülkede kalmasının nasıl sağlanması gerektiği konusunu görüşecek, Kasım ayında ise İsviçreli meslektaşlarının tanıtacakları gençlerin aynı zamanda çalışmak ve öğrenim görmek olanaklarını öğrenecekler.
Ekonominin bu önemli sektöründe reel durum nasıl?
Nisan ayı verilerine göre makina yapımının bütün kollarında bizde 100 bin kadar insan çalışıyor. Onların sayısı geçen yıla göre 2000 kişi azalmıştır. Branşta çalışanların neredeyse yarısının yaşı 50 civarında. Bu sektörden işverenler yeni işçi almaktan sakınıyor, çünkü piyasa ve siparişlerde belirsizlik devam ediyor.
Bulgaristan Makina Yapımı Odası’ndan eleman yetersizliğinin ciddi bir sorun oluşturduğunu,eğitilmesinin de sorunlu olduğunu belirtiyorlar. Gençler için makine yapımı ile ilgili üniversite ana bilim dalları ilginç değildir. Bu sanayi dalı için uzmanların eğitilmesi, teorinin yanısıra yeterince pratik çalışmalar ve tecrübe edinilmesini gerektiriyor. Mühendislerden başka tornacı, frezeci, kaynakçı sayısı da yeterli değildir.
Bulgaristan Makina Yapımı Odası başkanı İliya Keleşev’e göre eğitim sisteminin gelişmesi, makina yapımı sektörü için orta tahsilli kadroyu sağlayan meslek liselerinin ortadan kaldırılmasına neden olmuştur. Şimdi bu liselerin canlandırılması için çaba sarfediliyor ancak bu zor bir süreçtir. Örneğin Gabrovo gibi önemli bir makina yapımı merkezinde yerel mekanik teknik okuluna adaylar azdır, oysa okulun bölgeden makina yapımı işletmeleriyle sıkı ilişkileri var.
Bu işletmeler teknik okulundan öğrencileri stajyer olarak kabul ediyor. Ancak bu teknik okulunda da üçüncü yıldır branşta en aranan ‘Rakamlı ve program güdümlü makinalar’ ihtisası öğretilmiyor. Şirketlerle ortak çalışmalar, şimdiki işsizliğin giderilmesi için önemli olan meslek okulunu bitirenlere iş sağlamak anlamına da geliyor.
İliya Keleşov’un belirttiği gibi, yüksek teknik okullarında durum ve sorunlar biraz daha farklıdır.Şöyle diyor:
“Makina yapımı ana bilim dallarına öğrenci alımı gerçekten azaldı. Ancak ortaklaşa çalıştığımız Gabrovo Teknik Üniversitesi’nden aldığım bilgiye göre yeni öğretim yılı için makina yapımı bölümündeki bütün boş yerler doldurulmuştur. Ancak öğrencilerin öğreniminde belirli zaaflar mevcuttur. Örneğin yüksek öğrenimini bitiren genç mühendisler bazen şirketlerde işe başlarken yeterli derecede hazırlıklı değildir.
Ülkemizde yeterince mühendis ve tekniker eğitiliyor. Onların bir bölümü ülkemizde kalıyor, bir kısımı ise yurt dışına gidiyor. Yüksek teknik öğretiminde durum orta meslek öğretim kuruluşlarından iyidir. Meslek okullarında artık makina yapımı sınıfları kalmadı. Biz, Gabrovo Teknik Üniversitesi ile beraber makina yapımı ihtisasları ile ilgili ders programlarının üretim ihtiyaçlarına uygun bir biçimde güncelleştirilmesine ilişkin projeyi uyguluyoruz. Yüksek öğretim kuruluşlarıyla ilişkide bulunmakta motivasyon gören 16 makina yapımı işletmesinin yöneticileri Gabrovo teknik üniversitesi uzmanlarıyla beraber çalışacaklar.”
İliya Keleşov’un devamla belirttiği gibi, bu işbirliğinin başka bir önemli özelliği,birkaç yıl içinde sözleşmeli öğrenci stajları düzenlenmesidir. Bu girişime katılan şirketler Gabrovo, Kazanlık, Stara Zagora, Loveç gibi makina yapımı merkezlerindendir.
“Makina yapımı sektöründe ortalama maaş 600 ile 900 leva arasında değişiyor. Ancak her işveren, nitelikli personeline daha yüksek maaş ödemeye çalışıyor. Emek verimliliği yükselince ücretler de artırılacak.Ne yazık ki, yurt dışına giden gençlerimizin artan sayısı ekonomimizi olumsuz etkiliyor” diyor İliya Keleşov ve şöyle devam ediyor:
“Polonya’nın Sosyal Sorumluluk Enstitüsü ile bir projeyi başlattık. 29 yaşına kadar genç insanların makina yapımı şirketlerine celbedilmesi ve kalifiyesi, ayrıca 45-50 yaş arasındakilerin yeniden kalifiye görmeleri söz konusudur. Proje, ‘İnsan kaynaklarının gelişmesi’ operasyonel programınca finanse ediliyor. Bu iki eleman kategorisi şirketlerin gelişme olanaklarıyla yakından ilintilidir.”
İliya Keleşev’e göre bu proje belirli bir ölçüde eleman sorununu çözecek. Bu bağlamda İsviçre’nin deneyimi bizim için çok yararlı olacak. Orada öğretim her zaman bir makina yapımı şirketinde sözleşmeli çalışma ile eleledir.
Çeviri: Neli Dimitrova / Yazı: Milka Dimitrova – BNR
