Bulgaristan’da nükleer enerjinin temelleri 1966 yılında atılıyor. 15 Temmuz tarihinde ülkede atom elektrik santralinin inşa edilmesi amacıyla Bulgaristan ile o dönemin Sovyetler Birliği arasında bir anlaşma imzalanıyor. İnşa yeri olarak Tuna nehri kıyısında Kozloduy şehrinden 5 kilometre doğuda olan bir yer seçilirken projeler Rus ve Bulgar müdendisler tarafından ortaklaşa hazırlanıyor. “Kozloduy” Atom Elektrik Santralinin temel atma töreni 14 Ekim 1969 yılında düzenleniyor. Ertesi yılın baharında 100 binden fazla Bulgar ve Rus işçisi, “Kozloduy” Atom elektrik santralinin ana binasını inşa etmeye başlıyor. Bu binaya ünite salonu, makine bölümü, havalandırma merkezi ve ünitelerin elektrik sistemleri yerleştiriliyor.
1972 yılının Haziran ayında Soveyteler Birliğinden ilk reaktör getiriliyor, aynı yılın Kasım ayında ise reaktör, yerini alıyor ve bir kap içine yerleştiriliyor. Bundan sonra reaktörün çalışmaya başlamasıyla ilgili bir süreç başlatılıyor, ki burada söz konusu olan ilgili anlaşmanın imzalanmasıdır. İşte bu anlaşma, atom santralinden Bulgar uzmanları, Bulgar ve Sovyetler Birliği dış ticaret şirketleri, bakanlar ve bakan yardımcıları arasında anlaşmazlık yaratıyor. Eninde sonunda ilk atom elektrik santrali iki yıl sonra çalışmaya başlıyor. “Kozloduy” Atom elektrik santralinin resmi açılış tarihi 4 Eylül 1974’tür. Dikkatinize Birinci Atom santralinin inşaat müdürü mühendis Petır Popov’un sözlerini sunuyoruz:
“6 Nisan 1970 yılında atom santralinin merkez binasına ait ilk projeyi getirdim. Aslında aynı tarihte ana binanın inşaatına başladık. Bu çalışmalar, 1974 yılına kadar devam etti. 4 Eylül tarihinde bizler hazır olup atom santralinin açılışını mümkün kıldık.”
“Kozloduy” Atom elektrik santralinin inşaatının ilk etabı, bir yıl sonra, ikinci ünitenin inşa edilmesiyle tamamlanıyor. Önümüzdeki 9 yıl zarfında (1973-1982) yılları arasında 3. ve 4. ünite tamamlanıyor. “Kozloduy” Atom elektrik santralinin inşaatı, 1991 yılında, 6.ünitenin çalışmasıyla tamamlanmış oluyor. 12 yıl boyunca santral tam kapasiteyle çalışıyor ve ülkenin en büyük elektrik enerji üreticisi olmakla birlikte daha ucuz elektrik sağlıyor ve başta Kuzey Bulgaristan olmak üzere, ülke çapından birçok kişiye iş sağlıyor. 90’lı yılların başında 1.2.3. ve 4. ünitede olmak üzere üç büyük modernizasyon programı gerçekleşiyor. Fakat Bulgaristan’ın Avrupa Birliği üyelik anlaşmaları sürecinde üstlendiği sorumluluklar neticesinde Bulgaristan’ın ve Güneydoğu Avrupa’nın ilk atom santrali, 2007 yılında ilk dört ünitenin çalışmalarına son veriyor, ünitelerin çalışma süresinin tamamlanması nedeniyle.Şu anda ülkenin elektrik ihyitacının üçte birini, “Kozloduy” Atom Elektrik Santralinin 5. ve 6. bloğunda çalışan iki Sovyet ünitesi karşılıyor.
Santralin temel atma sırasında yeni üniteler için daha 3 özel bölge öngörülmüştür. 2012 yılında atom santralinin genişletilmesi durumda araştırmaları yapmak ve olası riskleri değerlendirmek amacıyla bir şirket kuruldu. 2014 yılında Amerikan “Westinghouse” şirketi, Avrupa güvenlik standartalarına cevap veren ve en üst düzeyde güvenlik sağlayan yeni bir ünitenin inşa edilmesi için “Kozloduy” Atom santrali ile anlaşma imzaladı. Amaç, atom santraline 7. bloğun kurulmasıdır, aynen ABD ve Çin’de olduğu gibi. Ancak söz konusu projeyle ilgili birçok soru mevcut ve siyasiyeler ile uzmanlar arasında tartışmalar ise sürüp gidiyor.
Çeviri: Şevkiye Çakır
