Razgrad Devlet Arşivinde Bulgaristan’ın Kurtuluşundan (1878) günümüze kadarki dönemde düzenlenen belgeler saklanıyor. Onların en eski olanı, Zin ül Abat Bin Halefi’nin Zavid köyündeki (bugünkü Zavet kasabasındaki) camiye imam hatip olarak atanmasına ilişkin berat belgesiolmakta. Devlet Arşivi uzmanı Gabriela Mihaylova’nın anlattığına göre oldukça değerli olan bu belge, 1714 yılında Konstantinopolis’te düzenlenmiştir. Belge, Razgrad Arşivi tarafından Uluslararası Arşiv Günü vesilesiyle düzenlenen Açık Kapılar Gününde özel bir sergide sergilendi.
Arşivi ziyaret edenler, 1865 Haziran’ında Torlak köyünde (bugünku Tsar Kaloyan şehri) Hristiyan kilisesinin inşasına ilişkin Ferman’ı da görme fırsatı buldular. Konuklar ayrıca, 1880-1901 yılları arasında var olan Razgrad ilçe idaresinin orijinal belgelerine ve 1944 yılına kadarki süreçte Deliorman’ın gelişmesine dair dosyaları da yakından görme imkanını buldu.
Mihaylova, bu dönemden birçok esas belgenin eksik olduğunu anlattı. Devlet kuruluşları, belediyenin ve Razgrad’daki çeşitli müesseselerin evraklarının yok olmasının sebebi, 1939’da ilçe idaresi binasında çıkan yangın ve 20. yüzyılın 20’li ve 40’lı yıllarında sık sık yaşanan su taşkınları olmakta.
Arşivlerde bulunan bilgilerin sırf tarihçiler değil, birçok insan için önemli ve gerekli olduğunu belirten Mihaylova, Soybilimciler aile hikayelerini yeniden yaratmak için, yöre bilimcileri ise yerleşim yerlerinin tarihçesini araştırırken arşiv kaynaklarına ihtiyaç duymaktadır. Tıp araştırmacıları ise hastalık modellerini incelemek için arşiv bilgilerinden yararlanırlar. Yıllar içinde hakları ihlal edilen vatandaşlar da saklanan belgelere dayanarak tazminat talebinde bulunabiliyorlar diyor Mihaylova.
Yazar veya senaryo yazarı, mimar, sinemacı veya televizyoncu olmak üzere farklı alanlarda çalışan sanatçılar da işledikleri dönemi yakından hissetmek için arşivi kullanıyorlar.
Mihaylova, son yıllarda çağdaş teknoloji ve iletişim araçlarının kullanılması sureti ile belgesel mirasın popülarize edilmesinin mümkün olduğunu belirtti. Halkın büyük ilgi duyduğu belgelerin dijital ortama aktarılmasının hızla ilerlediğini kaydeden uzman, dokümanların bir kısmının arşivlerinin sitelerinde bulunduğunu da söyledi.
Fotoğraflar: Saadet Saffet
